Satysfakcja z pisania esejów

Niektóre kierunki studiów humanistycznych mają osobny przedmiot poświęcony bogaceniu wiedzy i języka studentów oraz doskonaleniu pisemnych form ich wypowiedzi. Do takiego przedmiotu np. stylistyki praktycznej na polonistyce, powstają poradniki w pewnym sensie bardzo podobne do tych, które adresowane są do uczniów niższych szczebli kształcenia. W systemie oświaty ta osobna grupa poradników dotyka najtrudniejszej, ale też najbardziej rzeczowo pojemnej i atrakcyjnej czytelniczo oraz warsztatowo spośród form pisarskich, gatunku eseju. Niestety, dla studentów pedagogiki nie było dotąd takiego podręcznika, który by umożliwił, w sytuacji braku specjalnego przedmiotu nauczania, rozszerzanie i doskonalenie umiejętności pisarskich przez kierowane samokształcenie. Nie ma też żadnego kompendium wiedzy tak o tekście, jak i czytaniu/studiowaniu literatury specjalistycznej, które byłoby ukierunkowane na specyfikę zainteresowań pedagogicznych.

Recenzowana publikacja ma właśnie takie aspiracje pomocy, zapełniającej lukę między wiedzą i umiejętnościami wyniesionymi uprzednio przez przyszłych pedagogów ze szkół, a wymaganiami podczas studiów wyższych, których podstawą są przecież pogłębione lektury opracowań naukowych, pisanych czasami nie tylko precyzyjnym, zwięzłym i „suchym” stylem naukowym, lecz także i barwnym – z pogranicza beletrystyki – stylem eseistycznym.

Tekst monografii składa się z trzech głównych, podobnych objętościowo części. Pierwsza nosi nadtytuł Radość czytania i zawiera rozdziały poświęcone: specyfice, rodzajom oraz funkcjom esejów literackich i naukowych oraz ich formom pogranicznym; podstawom teoretycznym: psychofizycznych, naukoznawczych, filozoficznych i kulturoznawczych przesłanek procesu czytania, analizowania i interpretowania tekstów literackich i naukowych. Szczególnie dużo miejsca poświęciła autorka hermeneutyce, jako aktualnie – przynajmniej werbalnie – preferowanemu w dydaktyce szkolnej paradygmatowi egzegezy w odbiorze dzieł literackich i naukowych. Własne wypowiedzi na ten temat oparła na celowo dobranej i najważniejszej, bogatej i aktualnej literaturze przedmiotu, zwłaszcza z kręgu szkolnej polonistyki i dydaktyki języka polskiego w liceum.

Druga część książki traktuje o doskonaleniu umiejętności samodzielnego pisania esejów. Nadano jej tytuł Trud pisania eseju. W pierwszym rozdziale podejmuje autorka temat obecności eseju w dydaktyce akademickiej, w następnym – przedstawia warsztat naukowy i zawodowy studenta pedagogiki z uwzględnieniem różnych innych gatunków pisarskich, potrzebnych pedagogom w studiowaniu i potem – w pracy zawodowej. Omawia ponadto składniki i etapy konstruowania tekstu oraz cechy języka i specyficznego stylu eseju. Rozdziały te zawierają cenne dydaktycznie informacje oraz porady, jak zabrać się do takiej roboty. Są one ilustrowane ciekawymi przykładami z rozmaitych opracowań specjalistycznych wybranych pedagogów.

Część trzecia podejmuje temat równie trudnej Sztuki oceniania tekstu. Wychodząc od szkolnego oceniania osiągnięć, znanego studentom z wcześniejszych lat edukacji, autorka przypomina podstawowe wiadomości na temat procesu ich oceniania, ewaluacji oraz ocen. Dlatego prezentuje też różne kryteria oceniania prac pisemnych w ogólności oraz – na tym tle – sposoby oceniania samego eseju. Zgłasza też propozycje spójnej metodyki oceniania esejów studenckich. Rozdział ten poszerzają ponadto ćwiczenia dla studentów, przygotowane osobno dla każdej części opracowania.

Monografia jest napisana zajmująco, przystępnym językiem. Zawiera wiele obszernych streszczeń i cytatów, które ujawniają przede wszystkim głębię i rozległość erudycji oraz refleksji autorki. Istnieje więc szansa, że studenci jako główni adresaci będą chętnie sięgali po tę publikację, ale warto ją też polecić nauczycielom akademickim.

Krystyna Duraj-Nowakowa

Małgorzata Kaliszewska, Esej pedagogiczny w kształceniu akademickim. Teoria, praktyka i ocenianie, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Pedagogicznego Jana Kochanowskiego, Kielce 2009.