(Nie) tylko dla inteligentnych

Prof. Ian J. Deary z Uniwersytetu w Edynburgu, aby odróżnić się od licznych publikacji o identycznej tematyce, intencjonalnie postanowił zerwać z wszelkimi własnymi, choćby najbardziej uzasadnionymi, komentarzami i sugestiami, a skupić się wyłącznie na faktach, prezentując bez subiektywnych odnośników aktualny stan wyników badań nad inteligencją człowieka. Bardzo rzetelnie i naukowo, a jednocześnie w sposób dostępny dla osób, które na co dzień nie mają do czynienia z rozstrzygnięciami z różnych dyscyplin naukowych, zademonstrował jedenaście zestawień rezultatów prac badawczych, które dotykają kluczowych zagadnień związanych z mądrością.

Czytelnik zainteresowany problematyką inteligencji i sposobów jej szacowania znajdzie u autora odpowiedzi na wiele ważkich zagadnień. Dowie się, co to jest czynnik g, czy inteligencja się starzeje, dlaczego o niektórych ludziach mówimy, że chwytają w lot, czy wielkość mózgu wpływa na inteligencję oraz czy warto badać pracowników testami na inteligencję. Deary nie mógł oczywiście zapomnieć o rozwiązaniu kultowego już dziś dylematu, zawierającego się w alternatywnym pytaniu: geny czy wychowanie? Odpowiedź może być zaskoczeniem dla wielu odbiorców.

Prof. Deary ma pokorę wobec obecnego, niekompletnego przecież stanu wiedzy na temat możliwości ludzkiego umysłu, dlatego żadna z koncepcji, które pojawiają się podczas rozważań nad inteligencją, nie powinna być według niego od razu wykluczona, ale dodatkowo zweryfikowana, nawet jeśli wywołuje zdumienie i niedowierzanie, a takie niewątpliwie pojawiło się wśród naukowców zaskoczonych istnieniem tzw. efektu Flynna, opisującego zjawisko systematycznego powiększania się średniej IQ w społeczeństwach.

Autor jest zwolennikiem podejścia psychometrycznego w badaniach nad poziomem IQ, jako najbardziej wyczerpującego i całościowego, dlatego nie dziwią jego postulaty zachęcające do opierania się na rzetelnym warsztacie dobrze opracowanych testów, a nie wyłącznie na szokowaniu odbiorców śmiałymi tezami niemającymi uzasadnienia merytorycznego. Podziela tym samym stanowisko Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, które w odpowiedzi na kontrowersje, jakie wzbudziła słynna już na całym świecie książka The Bell Curve (w polskim tłumaczeniu Krzywa dzwonowa) zawierająca tak szkodliwe społecznie tezy, jak choćby stwierdzenie, że zależność inteligencji od rasy jest genetyczna, powołało zespół uczonych mających podać do publicznej wiadomości aktualne wyniki badań dotyczących wyników uzyskiwanych przez różne grupy w testach mierzących wysokość IQ, przecinając tym samym różne niebezpieczne spekulacje.

Prof. Deary napisał może niewielką objętościowo, ale doniosłą treściowo dysertację, dając czytelnikowi możliwość zmierzenia się z problemami inteligencji bez zbędnych ozdobników, sumiennie, bardzo przejrzyście i w zgodzie ze stanem wiedzy dostępnym w danym momencie.

Georges Freche, przewodniczący regionu Langwedocja – Roussillon, powiedział kiedyś, że ludzi inteligentnych jest w społeczeństwie jakieś 5 czy 6 proc. Moją kampanię robię więc dla idiotów, podsumował. Odbiorcom książki Iana Deary’ego i samemu autorowi pozostaje mieć nadzieję, że Freche nie docenił liczebności ludzi inteligentnych.

Aneta Zawadzka

Ian J. Deary, Inteligencja, tłum. Ewa Wojtych, GDAŃSKIE WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE, Sopot 2012, seria: Szerokie Horyzonty.