Kłopotliwy Wschód

Światowy Uniwersytet Brahma Kumaris jest organizacją międzynarodową, pochodząca z Sindh na terenach dzisiejszego Pakistanu. W Indiach obecna od 1951,  w Polsce zarejestrowana od 1985 i wpisana na listę związków wyznaniowych i sekt. Organizacja popularyzuje zweryfikowane przez siebie nauki Sakar Murli i praktykę Drishti (dosłownie: spojrzenie) poprzez kursy, programy, publikacje, imprezy oraz  inne formy zajęć skierowanych do wszystkich grup społecznych. Często używa w tym celu nazw i pojęć związanych z tradycją indyjską, np.: „radża joga”, „vishvavidyala” (uniwersytet), „Bhagavad Gita”.

Autorka, pracownik naukowy Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, zadeklarowała we wstępie, że analizuje historie życia uczestniczek i uczestników oraz praktyki religijne polskiego odłamu ruchu Brahma Kumaris, stara się odpowiedzieć na pytania o istotę konwersji do ruchu, symbole, praktyki i rytuały organizacji, sprawy porządku płci oraz związków pomiędzy feminizmem a religią współczesnej Polski. Omawiana książka powstała na podstawie pracy doktorskiej autorki, poświęconej postaciom charyzmatycznych kobiet.

Materiały naukowe, na których autorka pracuje, to 44 listy nagrań i raportów oraz 294 pozycje listy źródeł ogólnych. Oprócz tego jest lista 11 pozycji opublikowanych przez Brahma Kumaris. Obrana metodologia to obserwacja uczestnicząca oraz wywiady inspirowane metodą biograficzną.

Dostrzegam poważną i niepokojącą sprzeczność pomiędzy głównym celem, jaki zadeklarowała autorka publikacji, obraną przez nią metodologią, doborem i proporcjami źródeł, jakością źródeł ściśle związanych z obiektem jej badań, sposobem definiowania i doborem próby do badania oraz hierarchią zagadnień i poziomem ich zbadania. Próba badawcza została dobrana przypadkowo. Autorka udowodniła, że nie miała żadnego przygotowania merytorycznego, aby wyłonić rzeczywistych Brahma Kumaris spośród członków Uniwersytetu Brahma Kumaris. Dowiodła, że nie miała podstawowego przygotowania w zakresie znajomości historii organizacji oraz nauk tej organizacji. Temat i teza pracy zostały mylnie sformułowane, do czego przyczyniły się niewłaściwie dobrane metody badawcze, brak znajomości tekstów źródłowych dotyczących Brahma Kumaris w językach oryginalnych oraz nieudolne stosowanie pojęć wypracowanych w nauce zachodniej do opisywania nurtu religijnego ze Wschodu. Struktura pracy nie jest przejrzysta i logiczna. Autorka poświęca bardzo dużo miejsca na przepisywanie cytatów z książek, które następnie mają ograniczone odniesienie do badanego przedmiotu. Popełniła dużo błędów merytorycznych, podała dużo fałszywych danych dotyczących historii i nauk Brahma Kumaris, a następnie na tej podstawie próbowała formułować wnioski. Publikacja jest po części bezkrytyczną kompilacją cytatów, a po części opiera się na fikcyjnych założeniach i fikcyjnych obserwacjach, wynikających z przedwcześnie i bezpodstawnie przyjętych stereotypowych założeń. Autorce brakuje zmysłu krytycznego i wrażliwości potrzebnej badaczowi. Jej praca badawcza nosi znamiona obciążeń ideologicznych, typowych dla zachodnich wzorców myślenia oraz stronniczości.

Lucyna Pruska-Bujko

Agnieszka Kościańska, Potęga ciszy. Konwersja a rekonstrukcja porządku płci na przykładzie nowego ruchu religijnego Brahma Kumaris, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009. Pełny tekst recenzji: http://agnieszkakoscianska.blox.pl