Innowacyjność w pedagogice

Jednym z zadań nauk pedagogicznych jest doskonalenie systemu oświatowego. Można je osiągnąć dzięki powiązaniu teorii i praktyki edukacyjnej. Funkcja innowacyjna pedagogiki – jak pisze autorka książki Beata Przyborowska – opiera się na odpowiedzi na pytanie, co robić, aby było lepiej. Polega między innymi na opracowaniu nowych rozwiązań, tworzeniu ekspertyz i opiniowaniu, współpracy z władzami oświatowymi, a także inspirowaniu ruchu nowatorskiego, sprawowaniu nad nim patronatu naukowego oraz ocenie przydatności zgłaszanych innowacji.

Książka stanowi próbę określenia podstaw pedagogiki innowacyjności. Składa się z siedmiu rozdziałów. Pierwsze dwa, w których przedstawiono założenia teoretyczne i metodologiczne, są punktem wyjścia do dalszych rozważań na temat wewnętrznych (intencjonalnych i kulturowych) oraz zewnętrznych (behawioralnych i społecznych) uwarunkowań innowacyjności. Zostały tu zaprezentowane różne teorie innowacji oraz dorobek metodologii badań nad innowacjami. Przyborowska przedstawiła też autorską koncepcję analizy innowacyjności. W ostatnim rozdziale omówiono innowacyjną funkcję pedagogiki, pedagogie przekorne oraz status i zróżnicowanie pedagogii innowacyjnych. Opisano również różnicę między pedagogią a pedagogiką. Autorka, biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia w zakresie powstawania subdyscypliny zajmującej się problematyką innowacyjności w kształceniu, proponuje nową nazwę: pedagogika innowacyjności.

Pedagogia (jako praktyczna sztuka wychowania) innowacyjna to wyłącznie nowe wzory edukacyjne, które są efektami procesów uczenia się i zarazem nowych doświadczeń edukacyjnych. Pedagogie tego rodzaju pojawiają się, gdy dotychczasowe nie spełniają potrzeb indywidualnych i społecznych. Można tu zaliczyć praktyki i wzory myślenia będące udziałem pedagogii alternatywnej, czyli np. nieszablonowość, opozycyjność w stosunku do istniejących w danej rzeczywistości powszechnych rozwiązań, radykalność i oportunizm wobec adaptacyjnego przystosowania.

Pedagogika to teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej. Autorka pedagogikę innowacyjności określa jako zaawansowaną, interdyscyplinarną naukę o zmianach w edukacji.

Przyborowska zwraca uwagę, jak od dziesięcioleci próbowano zmieniać i „ulepszać” proces edukacji. Zmiany te były chaotyczne, nieskuteczne, a niejednokrotnie szkodliwe. Ani na świecie, ani w Polsce nie ma całościowej wizji kształcenia i reformowania systemu edukacji. Wśród kilku modeli edukacyjnych, będących próbą stworzenia takiej wizji, autorka opisuje podejście Banathy’ego, dzięki któremu można zrozumieć powody kryzysu oświaty. Według badacza kształcenie jest stanem wzajemnie zależnych i oddziałujących na siebie spójnych idei i rozwiązań. Banathy zaprezentował swoją wizję w postaci trzech modeli, które przedstawiają pojęcia i zasady systemowe związane z: powiązaniami między systemem a środowiskiem, funkcjami/strukturami systemów społecznych opisanymi w danym momencie, a także zachowaniem systemów w czasie. Zdaniem Banathy’ego organizacje edukacyjne powinny nauczyć się, jak pozostawać w interakcji z ciągle zmieniającym się środowiskiem i współdziałać w swoim środowisku z innymi systemami społecznymi.

Jakkolwiek modele Banathy’ego mają liczne zalety, autorka ukazuje ich słabsze strony i proponuje własne modyfikacje tej systemowej wizji edukacji.

JZJ

Beata Przyborowska, Pedagogika innowacyjności. Między teorią a praktyką , Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.