Jednym z wiodących problemów badawczych realizowanych przez pracowników Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego jest badanie literatury i kultury polskiej na obczyźnie. Efektem tych zainteresowań są międzynarodowe i ogólnopolskie konferencje poświęcone twórcom emigracyjnym oraz publikacje o charakterze monograficznym (twórczość Leopolda Tyrmanda, Włodzimierza Odojewskiego, Józefa Łobodowskiego, Zofii Romanowiczowej, Wacława Iwaniuka, Sergiusza Piaseckiego, Janusza Ihnatowicza), problemowym (typologia bohaterów prozy emigracyjnej), jak również pokonferencyjne tomy zbiorowe (m.in.: W kręgu twórczości pisarzy emigracyjnych , Poezja polska na obczyźnie , t. 1−2, Proza polska na obczyźnie , t. 1−2, Literatura utracona, poszukiwana czy odzyskana. Wokół problemów emigracji, Parabole pamięci. Literacka i translatorska twórczość Floriana Śmiei ).

Owoc współpracy

Wśród najcenniejszych dla badaczy materiałów znalazły się m.in. kompletne roczniki „Kontynentów”, publikacje paryskiego Instytutu Literackiego, Oficyny Poetów i Malarzy, numery „Merkuriusza”, „Oficyny Poetów”, „Pamiętnika Literackiego” (londyńskiego), Polskiego Funduszu Wydawniczego, a także wydawnictwa okolicznościowe, broszury czy szczegółowe omówienia socjologiczno−historyczne życia Polaków na obczyźnie.

Niezwykle cenne są przekazane materiały rękopiśmienne, w tym korespondencje – na przykład ze Stefanią Kossowską, Marią Danilewicz Zielińską, Bolesławem Taborskim, Jerzym Giedroyciem i paryską „Kulturą”, Mieczysławem Grydzewskim, Józefem Bujnowskim, Janem Winiarzem, Wojciechem Gniatczyńskim. Badacz odnajdzie w nich atmosferę lat tuż powojennych, towarzyszące jej problemy związane z codzienną emigracyjną egzystencją, ale i komentarze wydarzeń krajowych (na przykład wprowadzenie stanu wojennego w Polsce) oraz światowych (echa „zimnej wojny” czy przyznanie Literackiej Nagrody Nobla Czesławowi Miłoszowi). W ofiarowanych zbiorach znalazły się także utwory prozatorskie i unikatowe, limitowane tomiki poezji. Wiele z nich opatrzonych jest dedykacjami m.in. Zbigniewa Herberta, Kazimierza Wierzyńskiego, Bogdana Czaykowskiego, Wacława Iwaniuka czy Mariana Pankowskiego, Benjamina Józefa Jenne, Elżbiety Cybulskiej, Kazimiery Iłłakowiczówny i innych. Wartościowym darem jest także bogata korespondencja Jana Darowskiego.

Obfite źródło

Szczególne miejsce wśród ofiarowanych zbiorów zajmują reportaże i zapiski Floriana Śmiei z podróży do Hiszpanii, Portugalii, Anglii, Stanów Zjednoczonych Ameryki, a nawet na Kubę. Wzbogacone zdjęciami i odręcznymi komentarzami, często w języku hiszpańskim lub angielskim, z pewnością zaciekawią nie tylko polonistów, ale także hispanistów i anglistów. Nie zabrakło też miejsca dla przekładów z klasyki literatury hiszpańskiej (Śmieja) i angielskiej (Darowski).

Ponadto w zbiorach pracowni znajdują się także przekazane przez Andrzeja Buszę kserokopie korespondencji Wita Tarnawskiego ze Stanisławem Vincenzem oraz pierwszy tom rękopisu Pamiętnika Wita Tarnawskiego (Dzienniczek chłopięcy 1904−1905 ) – w przyszłości Andrzej Busza zamierza ofiarować kolejnych 11 tomów rękopisu. W drodze do Rzeszowa jest także cyfrowe archiwum Kazimierza Brauna (pisarza, reżysera teatralnego) zawierające około tysiąca dyskietek z maszynopisami, 60 płyt CD z tekstami własnymi – scenariuszami, artykułami itp.,
50 taśm z nagraniami inscenizacji teatralnych
i 20 płyt CD z fotografiami z przedstawień. Jest to jedynie niewielka część zbiorów profesora Brauna, które mają docelowo znaleźć się w Pracowni Badań i Dokumentacji Kultury Literackiej.

Pozyskane archiwalia wraz z przekazanymi już parę lat wcześniej księgozbiorami Adama i Jadwigi Tomaszewskich oraz Lidii i Adama Ciołkoszów stają się ważnym i bogatym źródłem informacji na temat literatury polskiej tworzonej poza granicami kraju.

Warto dodać, że zbiory pracowni wzbogacą się także o archiwalia krajowych przedstawicieli kultury i nauki. Swoją korespondencję, m.in. z Czesławem Zgorzelskim czy Ireneuszem Opackim, przekaże także profesor Piotr Żbikowski. Pracownia dysponuje już oryginalnym zapisem cyfrowym interpretacji tekstów pisarzy i poetów Podkarpacia. Na bieżąco prowadzone są tu badania nad dokumentacją kultury literackiej regionu. Cyklicznie wydawana będzie także seria Z archiwum pisarza (pierwszy tom ukaże się już w grudniu).

Materiały ofiarowane przez pisarzy i poetów są gromadzone w Bibliotece Uniwersytetu Rzeszowskiego w specjalnie wydzielonych działach, na przykład: „Archiwum Floriana Śmiei”, „Księgozbiór Jana Darowskiego”. Dzięki temu, zgodnie z wolą Darczyńców, będą mogli z nich korzystać badacze literatury, kultury, historii czy socjologii z całego kraju.