Człowiek i konwergencja mediów

Podczas Ogólnopolskiej Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej Homo communicativus. Współczesne oblicza komunikacji i informacji , zorganizowanej w dniach 24–25 czerwca przez Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK, kognitywiści, językoznawcy, socjologowie, ekonomiści, antropolodzy kultury i informatolodzy podjęli próbę interpretacji współczesnych przemian komunikacyjno-informacyjnych z punktu widzenia użytkownika informacji.

Kognitywiści (W. Duch, G. Osiński, T. Komendziński) podkreślali, że głównym determinantem procesu komunikacji są komórki mózgowe. Każda informacja, która dociera do mózgu, jak i każda wewnętrzna aktywacja w postaci emocji lub myśli prowadzi do subtelnych zmian struktury połączeń neuronowych. Wywołują one różne reakcje organizmu i skojarzenia pozwalające na interpretację informacji czy stanów mentalnych. Komunikowanie postrzegać należy więc jako wywoływanie w mózgach rozmówców odpowiedniej sieci pojęć i skojarzeń oraz dodawanie do niej licznych memów, zapadających w pamięć informacji, plotek, obrazów czy melodii. By można było mówić o efektywnej komunikacji konieczne jest zarówno dostosowanie przekazu do podstawowych kryteriów wymaganych przez układ sensoryczny człowieka, jak również poprawne przygotowanie komunikatu pod względem merytorycznym oraz estetycznym.

W opinii językoznawców (m.in. E. Szczęsna, M. Durkiewicz, W. J. Nowak) i kulturoznawców (P. Grochowski, A. Uljasz) technologie cyfrowe, modyfikując znak tekstowy, wywołują istotne zmiany w komunikowaniu. Wiele przekazów generowanych i transmitowanych w Internecie (np. memy, virale) to przykłady użycia swoistego rodzaju języka, posiadającego określone zasoby „leksykalne”, reguły „gramatyczne”, a nawet własny zestaw „gatunków mowy”. Powszechne stosowanie takich zabiegów, jak metaforyzacja i metonimizacja tradycyjnych nazw przedmiotów i zjawisk, zmiana zakresu tradycyjnych nazw czy ich specjalizacja, prowadzi do zacierania granic między funkcją poznawczą, estetyczną i perswazyjną przekazów. Zmusza także do redefinicji ontyczności tekstu i dyskursu oraz uniemożliwia postrzeganie tekstów elektronicznych w oderwaniu od ich materialnych nośników.

Przełamywanie ograniczeń w dostępie do informacji interesowało zarówno biblio- i informatologów (m.in. B. Woźniczka-Paruzel, H. Batorowska, M. Przastek-Samokowa, M. Kisilowska, G. Meinardi), jak i socjologów (L. Stetkiewicz, K. Stachura), którzy dyskutowali o potrzebach zwrócenia uwagi na specyficzne potrzeby informacyjne osób z niepełnosprawnościami oraz kształtowaniu postaw altruistycznych wśród użytkowników mobilnego Internetu i podnoszeniu kompetencji informacyjnych użytkowników informacji (ang. information literacy). Zwrócono uwagę na konieczność zagospodarowania przestrzeni pomiędzy edukacją informacyjną ucznia a kulturą informacyjną człowieka dorosłego, której podstawowym komponentem jest dojrzałość informacyjna.

Dyskutowano na temat funkcjonowania zbiorowości internetowych: jakie elementy muszą się pojawić, aby internauci zgrupowali się wokół jakiejś idei lub tematu, jak budować społeczności wirtualne, do czego je wykorzystywać, w jaki sposób zapewniać lojalność ich członków i jak ją mierzyć. Ostatecznie uzgodniono jedynie, że termin e-społeczności może być różnie definiowany i nieuprawnione jest sprowadzanie go jedynie do miejsca wymiany informacji lub wiedzy. Dowiedziono, że członkowie wirtualnej społeczności mogą stanowić grupę docelową, np. do prowadzenia subtelnych badań jakościowych lub umacniania lojalności klienta.

Uczestnicy panelu Człowiek w dobie konwergencji mediów – szansa czy zagrożenie? starali się określić istotę homo communicativus, wskazać etapy jego ewolucji, ocenić współczesne formy komunikacji i zjawiska informacyjne oraz nakreślić kształt przestrzeni komunikacyjnej człowieka przyszłości (relacja z panelu znajduje się pod adresem http://tv.umk.pl/).

Konferencji towarzyszyła wystawa Przestrzenie wiedzy , na której zaprezentowano np. mapy wizualizacyjne, ilustrujące m.in. obszary przenikania się różnych dyscyplin naukowych w Polsce i na świecie, powiązania między autorami publikacji naukowych czy najbardziej aktualne tematy dyskusji podejmowane przez wirtualne społeczności.