Potrzebna jest pogłębiona dyskusja nad długookresowymi kierunkami zmian w systemie finansowania szkół wyższych
– publicznych i niepublicznych, w celu rozwiązania zasadniczych problemów występujących
w obecnie funkcjonującym systemie.

W ostatnim czasie KRASP zaopiniował kilka ważnych projektów rozporządzeń. Dotyczyły one istotnego aspektu funkcjonowania uczelni, a mianowicie – finansów. Ze względu na wagę tych zagadnień, zostały one omówione na zwołanym posiedzeniu Prezydium, które odbyło się 18 października na Uniwersytecie Warszawskim. Poruszaliśmy na nim także wiele innych spraw, w tym kwestię urlopów zdrowotnych nauczycieli akademickich, zmiany przepisów dotyczących zamówień publicznych czy współdziałanie z PKA w zakresie zwalczania plagiatów oraz ustaliliśmy skład naszych stałych komisji. Liczymy na to, że nowo powołane komisje, przyczynią się do zintensyfikowania naszej działalności poprzez rozszerzenia zakresu jej aktywności oraz większą siłę działania.

Kluczowe znaczenie dla poziomu finansowania uczelni ma rozporządzenie dotyczące podziału tzw. dotacji podstawowej. Analizując jego treść, uznaliśmy, iż większość proponowanych zmian uznać można za korzystne w kontekście strategicznych celów rozwoju szkolnictwa wyższego. Zmierzają one m.in. do premiowania wprowadzanych przez uczelnie rozwiązań projakościowych, jakość bowiem, w każdym elemencie funkcjonowania uczelni, jest dla nas najważniejsza. KRASP wyraziła gotowość przygotowania stosownego, związanego ze wszystkimi poruszanymi w tej opinii kwestiami – m.in. z kosztochłonnością programów studiów, amortyzacją etc., – pakietu propozycji dla Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Pozytywna ocena większości zaproponowanych przez Ministerstwo zmian w sposobie rozdziału dotacji podstawowej idzie w parze z krytyczną opinią wobec ogólnych zasad funkcjonowania algorytmu rozdziału dotacji, a ściślej – wobec częstych zmian samej formuły lub przyjętych wartości występujących w niej współczynników. Potrzebna jest pogłębiona dyskusja nad długookresowymi kierunkami zmian w systemie finansowania szkół wyższych – publicznych i niepublicznych, w celu rozwiązania zasadniczych problemów występujących w obecnie funkcjonującym systemie. Uważamy – podobnie jak Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego – że kierunki te powinny wynikać z przyjętej przez Ministerstwo strategii rozwoju szkolnictwa wyższego w naszym kraju w dłuższej, wieloletniej perspektywie. Propozycje w tym zakresie zostały przedstawione w dokumencie Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego: 2010-2020 – projekt środowiskowy KRASP, FRP, KRZaSP i KRePSZ. Stał się on również podstawą zainicjowanych i koordynowanych przez Ministerstwo prac nad strategią, które jak dotąd nie zaowocowały opublikowaniem oczekiwanego dokumentu końcowego. Liczymy na to, że tak się stanie w niezbyt odległej perspektywie. Jesteśmy także w stanie – i wyraziliśmy taką gotowość – przygotować stosowny pakiet propozycji dla Ministerstwa, związany ze wszystkimi poruszanymi wyżej kwestiami dotyczącymi finansowania uczelni.

Innym rozpatrywanym przez Prezydium KRASP dokumentem był projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej uczelni publicznych. Oceniliśmy, że proponowane zmiany zmierzają we właściwym kierunku, proponując jednocześnie uzupełnienia bądź modyfikacje niektórych przepisów.

Sporo uwagi poświęciliśmy także inicjatywie, która nie znalazła jeszcze odzwierciedlenia w postaci projektu aktu prawnego – przedstawionej przez Ministerstwo oraz Polską Komisję Akredytacyjną propozycji stworzenia systemu, który umożliwiałby wykrywanie plagiatów w pracach dyplomowych. Nie mamy najmniejszych wątpliwości, że niezbędne jest wdrożenie takiego systemu, który działałby także prewencyjnie, zniechęcając do nieuczciwości. Dokonane w środowisku analizy wskazują, że postulowane przez PKA udostępnianie przez uczelnię tekstów prac dyplomowych podlega licznym ograniczeniom wynikającym z obowiązujących regulacji prawnych. W szczególności nie jest możliwe, aby uczelnia mogła przekazać pracę dyplomową podmiotowi zewnętrznemu bez wyrażonej explicité zgody studenta – autora pracy. Warto zwrócić ponadto uwagę na fakt, że ani w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym, ani w innym akcie prawnym nie przewidziano możliwości tworzenia przez PKA własnych archiwów prac dyplomowych. Ponadto, zgodnie z powszechnie przyjętymi w Europie zasadami, to uczelnia, a nie komisja akredytacyjna, odpowiedzialna jest za zapewnianie jakości kształcenia (co obejmuje także działania kontrolne, takie jak sprawdzanie, czy nie został popełniony plagiat). PKA lub inna agencja prowadząca akredytację może natomiast, a nawet powinna, kontrolować, w jaki sposób uczelnie wywiązują się z tego obowiązku. W Międzyuniwersyteckim Centrum Informatyzacji, ulokowanym na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, powstaje program, który – bez naruszania praw własności intelektualnej autora do pracy dyplomowej – pozwoli porównać odpowiednio zakodowany obraz pracy z zawartością rozproszonej bazy danych obrazów innych prac ulokowanych w uczelniach i w ten sposób sprawdzić, czy praca studenta jest dziełem oryginalnym. Zamierzamy przedstawić tę koncepcję Ministerstwu i zwrócimy się również o wsparcie, także finansowe, dla wdrożenia systemu opartego na tej koncepcji.

24 października 2012 roku odbyło się posiedzenie sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży, w którym wzięła udział Honorowa Przewodnicząca KRASP, prof. K. Chałasińska-Macukow. Poświęcone ono było m.in. omówieniu planowanego budżetu szkolnictwa wyższego i nauki w przyszłym roku. Wyraziliśmy zadowolenie ze zwiększenia budżetu o prawie 908 mln zł z przeznaczeniem na realizację pierwszego etapu podwyżek wynagrodzeń pracowników szkolnictwa wyższego. Jednocześnie wyraziliśmy zaniepokojenie faktem, iż przewidywane środki zostały umieszczone w rezerwie celowej, a nie zasadniczej części budżetu oraz z braku wyrównywania inflacyjnego kolejnych budżetów. Podnosiliśmy także kwestie problemu wkładu własnego w projektach europejskich realizowanych przez uczelnie, apelując o systemowe rozwiązanie tej kwestii, brak bowiem w budżetach uczelnianych odpowiednich kwot może doprowadzić do znaczącego, generalnego niewykorzystania środków unijnych w ostatniej, być może, w tak dużej wysokości, perspektywie dofinansowania unijnego naszego kraju.

26 października 2012 roku odbyło się w Brukseli kolejne posiedzenie Rady European University Association (EUA). W czasie tego spotkania zarząd EUA oraz przewodniczący narodowych konferencji rektorów postanowili wystąpić z apelem do Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego oraz rządów krajów UE o utrzymanie planowanego, zwiększonego, budżetu przyszłego programu ramowego Horizon 2020 oraz skonsolidowanego nowego programu Erasmus dla Wszystkich. Uznaliśmy, że nie wolno nam traktować nakładów na edukację wyższą, w tym mobilność uczonych, studentów i doktorantów oraz nakładów na badania i rozwój jako prostego kosztu, lecz jako inwestycję w przyszłość i pomyślność Europy. KRASP zwróci się do Prezydenta RP, Premiera RP oraz Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także polskich europosłów, o zdecydowane wsparcie naszego stanowiska. ☐