Unijni ministrowie nauki dyskutowali w Brukseli nad programem finansowania badań Horyzont 2020 . Europejski budżet na naukę w latach 2014–2020 będzie rekordowy i sięgnie aż 80 miliardów euro.

Prace nad projektem programu Horyzont 2020 były priorytetem polskiej prezydencji w obszarze nauki. – Cieszę się, że projekt dokumentu powstał na czas – podkreślała minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka, która przewodniczyła obradującej 6 grudnia w Brukseli Radzie ds. Konkurencyjności (COMPET). – Dobrze skonstruowany program finansowania badań może być dla Europy znaczącym impulsem pobudzającym gospodarkę. W czasie kryzysu ekonomicznego to kluczowe – dodała prof. Kudrycka.

Jak oceniła, w pracach nad pakietem Horyzont 2020 ważne jest też przyspieszenie i usprawnienie procesu przejścia od wyników badań naukowych do innowacyjnych usług i produktów.

Program Horyzont 2020 po raz pierwszy w ramach jednego dokumentu skupia wszystkie unijne środki na finansowanie badań naukowych i innowacji, łącząc dotychczasowe trzy różne programy (7. Program Ramowy, Program Ramowy Konkurencyjności i Innowacji (CIP) oraz wkład do Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii – EIT). Horyzont 2020 to odpowiedź na współczesne problemy społeczne, takie jak kryzys, rosnące bezrobocie oraz obawy o bezpieczeństwo i środowisko. Zdaniem unijnej komisarz ds. badań, innowacji i nauki, Máire Geoghegan-Quinn, Horyzont 2020 zapewnia bezpośredni bodziec dla gospodarki oraz bazę naukowo-techniczną i konkurencyjność przemysłu na przyszłość, dzięki czemu europejskie społeczeństwa będą funkcjonowały w bardziej inteligentny i zrównoważony sposób.

W projekcie zapisano ułatwienia w dostępie do nakładów dla indywidualnych badaczy, a także dla małych i średnich przedsiębiorstw. Wszystko po to, by przyciągnąć większą liczbę wybitnych naukowców oraz ułatwić aplikowanie o granty mniejszym zespołom badawczym.

Większy niż dotychczas nacisk będzie kładziony na przekształcanie odkryć naukowych i wyników badań w innowacyjne produkty i usługi, co stworzy przedsiębiorstwom nowe możliwości oraz przyczyni się do poprawy jakości życia.

Komisarz Geoghegan-Quinn podkreślała, że budżet nowego programu finansowania badań będzie rekordowy i wyniesie aż 80 miliardów euro. – Badania naukowe i innowacje będą miały swoje miejsce w polityce wzrostu gospodarczego Unii Europejskiej. To optymistyczny akcent dla naszych obywateli – mówiła komisarz.

Horyzont 2020 opiera się na trzech filarach: wspierania doskonałości w nauce, promowania europejskiego przywództwa w przemyśle oraz ukierunkowania nauki na poszukiwanie odpowiedzi na najbardziej palące wyzwania społeczne, takie jak: zmiany demograficzne, rolnictwo, energia i surowce mineralne.

W polityce wspierania doskonałości w nauce (ang. excellence in science) najważniejsze jest przekierowanie znaczących funduszy do najbardziej utalentowanych naukowców i zespołów badawczych, prowadzących pionierskie badania, a także na interdyscyplinarne badania dużej skali, które mogą zaowocować przełomem w nauce. Na ten cel przeznaczono kwotę 24,6 mld euro.

W ramach wspierania przywództwa w przemyśle (ang. industrial leadership) Unia Europejska wspierać będzie kluczowe technologie – m.in. mikro- i nanoelektronikę, fotonikę, nanotechnologie, technologie kosmiczne, biotechnologię, zaawansowane materiały.

Wśród wyzwań społecznych, na których powinna koncentrować się europejska nauka, znalazły się m.in. zdrowie, zmiany demograficzne, bezpieczna żywność, zrównoważone rolnictwo i biogospodarka, bezpieczna, efektywna i czysta energia, inteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport, działania na rzecz klimatu, efektywne wykorzystanie zasobów i surowców, bezpieczne i innowacyjne społeczeństwa. Na te badania zarezerwowano aż 31,7 mld euro.

W programie Horyzont 2020 znacząco ograniczono formalności i uproszczono procedury zwrotu środków. Komisja Europejska chce wprowadzić jednolitą stawkę ryczałtową dla kosztów pośrednich oraz stosować tylko dwie stawki finansowania – na badania naukowe i na działania związane z rynkiem. Ma być jeden punkt dostępu dla wszystkich uczestników. Mają obowiązywać uproszczone formalności przy opracowywaniu wniosków. Te nowe regulacje mają na celu skrócenie okresu między złożeniem wniosku o przyznanie grantu a otrzymaniem finansowania o średnio 100 dni, a to oznacza przyspieszenie realizacji projektów.

Horyzont 2020 ma być dostępny dla większej liczby uczestników z całej Europy. Ma przyciągnąć większą liczbę wybitnych naukowców. Małym i średnim przedsiębiorcom ma ułatwić pozyskiwanie kredytów na badania i rozwój nowych technologii. Przewidziano także wsparcie dla słabszych regionów, ale będzie ono nakierowane na tworzenie partnerstwa i współpracy.

Na największy unijny program stypendialny dla naukowców Marie Curie Actions , który zmienił nazwę na Marie Skłodowska-Curie Actions , KE zaproponowała 5,75 mld euro, czyli 21 proc. więcej niż w latach 2007–2013.

Środki z programu Horyzont 2020 będą dystrybuowane w drodze konkursów, a granty trafią do indywidualnych naukowców lub zespołów naukowych.

Prace nad projektem Horyzontu 2020 będą kontynuowane pod przewodnictwem Danii, która w styczniu przejmie prezydencję od Polski. ☐