W dniach 13-14 października na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu – uczelni obchodzącej w tym roku 60-lecie utworzenia – odbyło się kolejne, przedostatnie już w bieżącej kadencji władz akademickich posiedzenie Zgromadzenia Plenarnego KRASP. Plonem naszych obrad jest m.in. nowy statut Konferencji. Przypomnijmy, że poprzedni statut został przyjęty we wrześniu 2005 r., w następstwie uchwalenia ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym , formalnie mocującej KRASP jako jedną z istotnych organizacji funkcjonujących w systemie szkolnictwa wyższego w Polsce.

Przez niemal dwie kadencje działaliśmy pod rządami uchwalonego w 2005 r. statutu, wprowadzając doń jedynie drobne modyfikacje. Zebrane w tym czasie doświadczenia skłoniły nas do przekonania, że niezbędne są bardziej istotne zmiany w podstawowym dokumencie określającym cele, zadania i sposób funkcjonowania Konferencji. Uznaliśmy zarazem, że – właśnie ze względu na doświadczenie zdobyte przez rektorów – nowy statut powinien być opracowany i przyjęty raczej pod koniec bieżącej kadencji niż na początku następnej. I tak się też stało. Dyskusja nad zmianami w statucie toczyła się niemal przez rok. Zainicjowana w ramach prac Komisji ds. Legislacyjnych i Organizacyjnych KRASP, przenoszona była na posiedzenia Prezydium i Zgromadzenia Plenarnego, a w fazie konsultacji ostatniej wersji projektu objęła rektorów wszystkich uczelni członkowskich. Nasze rozwiązania organizacyjne nie są zapewne zbyt interesujące dla czytelników „Forum”, ograniczę się zatem do stwierdzenia, że w nowym statucie – o wiele bardziej niż w jego poprzedniej wersji – wyeksponowano kwestię dbałości o przestrzeganie zasad etycznych i wartości akademickich, także w wymiarze instytucjonalnym. Zagadnienia te zostały w szczególności wkomponowane w kryteria oceny stosowane w procedurze nadawania statusu uczelni członkowskiej KRASP.

Jak się okazało, dużo większe zainteresowanie niż decyzje Zgromadzenia, określające w znacznej mierze przyszłość Konferencji, wzbudziły – zwłaszcza w wymiarze medialnym – wyniki obrad Prezydium KRASP, a zwłaszcza przyjęte przez Prezydium stanowisko w sprawie umów zawieranych przez uczelnie ze studentami.

W przyjętym stanowisku przypomnieliśmy przede wszystkim stan prawny, a zwłaszcza charakter zmian dokonanych w niedawnej nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym . Nowelizacja ta nie zmienia zasady oraz zakresu umów cywilnoprawnych zawieranych przez uczelnie ze studentami, określających warunki odpłatności za studia; poszerza jedynie katalog przypadków stwarzających możliwość pobierania opłat od studenta za studia lub usługi edukacyjne. W tych warunkach zasadne jest, aby – zgodnie z utrwaloną w okresie ostatnich 6 lat praktyką – uczelnia zawierała ze studentem studiów stacjonarnych umowę określającą warunki odpłatności za studia jedynie w przypadku zaistnienia konkretnych okoliczności zobowiązujących studenta do wniesienia opłaty. Możliwe jest oczywiście zawieranie umowy z każdym studentem na początku studiów „na wszelki wypadek”. Oznaczałoby to jednak, że nawet studenci niewnoszący żadnych opłat musieliby zawierać takie umowy. Doprowadziłoby to jedynie do zwiększenia biurokracji i skoncentrowania wysiłku pracowników administracji – zamiast na obsługiwaniu studentów – na czynnościach nieprzynoszących w istocie studentom zauważalnych korzyści. Przygotowanie przez uczelnię i ogłoszenie wzorów umów dla poszczególnych pozycji wskazanych w ustawowym katalogu dopuszczalnych opłat, ale dokonywanie aktu podpisania umowy z danym studentem dopiero jeśli zaistnieje w jego przypadku obowiązek wniesienia opłaty, wydaje się w tej sytuacji o wiele rozsądniejszym rozwiązaniem.

Postulaty podpisywania przez uczelnię umów ze wszystkim studentami są w pewniej mierze następstwem wyrażanego publicznie – przynajmniej do niedawna – przekonania niektórych osób, że zakres takich umów powinien być znacznie szerszy, obejmować m.in. szczegółowe kwestie związane z programem kształcenia i sposobem jego realizacji. W przyjętym przez Prezydium KRASP stanowisku stwierdziliśmy więc wyraźnie, że postulaty rozszerzenia zakresu umów student-uczelnia poza wymaganie dotyczące warunków odpłatności nie mają uzasadnienia ustawowego.

Takie stanowisko nie oznacza, że uczelnie uchylają się od sprecyzowania swoich zobowiązań wobec studenta. Takie zobowiązania, ale także obowiązki studenta względem uczelni, powinny jednak wynikać z wewnętrznych przepisów uczelni, a w szczególności ze statutu, a zwłaszcza z regulaminów studiów, w których tworzenie nasi studenci mogą wnosić istotny wkład. Rozumiejąc obawy społeczności studenckiej, potęgowane niepewnością związaną z możliwością zamykania kierunków studiów i uczelni w związku z zachodzącymi w naszym kraju procesami demograficznymi, Prezydium KRASP zadeklarowało gotowość współdziałania z Parlamentem Studentów RP przy opracowaniu odpowiednich wzorcowych zapisów stwarzających studentom odpowiednie gwarancje, które mogłyby być wprowadzone w regulaminach studiów obowiązujących w uczelniach członkowskich Konferencji.

W ramach obrad Prezydium odbyliśmy kolejna turę dyskusji w sprawie rozliczania kosztów pośrednich. Właściwe uwzględnienie kosztów pośrednich w kosztach podejmowanych projektów, w szczególności finansowanych lub współfinansowanych z funduszy europejskich, jest kluczowe dla zagwarantowania możliwości realizowania tych projektów, a szerzej – dla zagwarantowania możliwości rozwoju uczelni. Wydaje się, że część ograniczeń w tym zakresie wynika nie tyle z restrykcyjnych przepisów Unii Europejskiej, co z ich nadmiernie sztywnej interpretacji w naszym kraju. Postanowiliśmy – w porozumieniu z Radą Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polską Akademią Nauk oraz Radą JBR-ów – podjąć działania zmierzające do zmiany tej niekorzystnej dla uczelni sytuacji. ☐