W czerwcu zeszłego roku europejscy szefowie państw i rządów przyjęli unijną strategię Europa 2020 jako plan działań na rzecz przywrócenia wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy na najbliższe 10 lat. W dzisiejszej gospodarce światowej wszystko jest ze sobą powiązane i liczy się przede wszystkim konkurencyjność. W takich warunkach to, czy w Europie będziemy w stanie osiągnąć stabilny wzrost gospodarczy z korzyścią dla wszystkich oraz sprostać wyzwaniom społecznym i ekologicznym, w coraz większym stopniu zależy od umiejętności, wiedzy i innowacyjności samych Europejczyków. To z kolei wymaga światowej klasy systemów kształcenia i szkolenia, które umożliwiają wszystkim pełną realizację własnego potencjału i zdobycie umiejętności niezbędnych do kariery zawodowej i osobistego spełnienia.

Główne wyzwania

Zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych pracowników stale wzrasta, natomiast liczba miejsc pracy dla osób bez kwalifikacji maleje. Do 2020 r. odsetek stanowisk pracy wymagających umiejętności nabytych podczas studiów wzrośnie z obecnych 30 do 35 proc. Obecnie jednak tylko 26 proc. unijnej siły roboczej ma wyższe wykształcenie, co plasuje Europę daleko za jej głównymi rywalami, tj. Stanami Zjednoczonymi, Kanadą, Japonią i Australią. Jeszcze bardziej niepokojący dla Europy jest szybki wzrost poziomu wykształcenia w gospodarkach wschodzących, takich jak Chiny czy Indie. Z tych właśnie powodów państwa członkowskie uzgodniły w ramach strategii Europa 2020 cel, jakim jest zdobycie wyższego wykształcenia lub jego odpowiednika przez co najmniej 40 proc. młodych ludzi (konkretnie osób w wieku 30-34 lat) do końca obecnej dekady.

Samo zwiększenie liczby studentów jednak nie wystarczy. Programy studiów na europejskich uczelniach powinny umożliwiać studentom zdobywanie wiedzy i umiejętności, które zapewnią im sukces w nowoczesnym społeczeństwie opartym na wiedzy. Osoby z wyższym wykształceniem mają przeciętnie większe szanse na zatrudnienie, wyższe zarobki i rzadziej są bezrobotne, jednak spora mniejszość absolwentów doświadcza trudności w znalezieniu wartościowej pracy, przy czym kryzys gospodarczy jeszcze pogorszył tę sytuację. Staraniom na rzecz przywrócenia wzrostu gospodarczego musi towarzyszyć reforma szkolnictwa wyższego.

Wymaga to dostosowania zajęć dydaktycznych do osobistych potrzeb studentów oraz wymagań rynku pracy, wysokiej jakości poradnictwa przy wyborze rodzaju studiów oraz stworzenie studentom możliwości zdobywania w ramach programu studiów umiejętności przydatnych w życiu zawodowym. Instytucje szkolnictwa wyższego muszą być ściślej powiązane ze światem zewnętrznym dzięki współpracy partnerskiej z przemysłem oraz innowacyjnymi przedsiębiorstwami, a także z pozauczelnianymi organizacjami naukowymi. Aby osiągnąć te cele, uczelnie wyższe potrzebują również dobrze opracowanych systemów zarządzania oraz stałych inwestycji skierowanych na odpowiednie cele.

To są właśnie główne wyzwania, które przedstawiłam w nowym europejskim planie modernizacji systemów szkolnictwa wyższego. W strategii tej uwypuklono najważniejsze kwestie dla unijnych rządów i instytucji szkolnictwa wyższego i przedstawiono konkretne propozycje kolejnych kroków, jakie należy podjąć. Podczas gdy odpowiedzialność za edukację leży w gestii państw członkowskich oraz poszczególnych instytucji, Unia Europejska może i musi odegrać ważną rolę we wspieraniu reform i dążeniu do wspólnych celów w dziedzinie szkolnictwa wyższego.

Nowe inicjatywy

Komisja Europejska proponuje na lata 2014-2020 znaczne zwiększenie funduszy europejskich przeznaczonych na programy kształcenia i szkolenia, a także na inwestycje w badania naukowe, ze względu na ich kluczowe znaczenie dla naszego przyszłego dobrobytu. Dzięki temu będzie można wykorzystać powodzenie programów takich jak Erasmus i „działania Marie Curie” oraz przyczynić się do modernizacji szkolnictwa wyższego w obszarach, w których możliwość współpracy międzynarodowej w UE może przynieść największą wartość dodaną. Będziemy zwłaszcza wspierać współpracę i wymianę między instytucjami szkolnictwa wyższego, aby opracowywały one wspólne projekty i dążyły do osiągania jak najlepszych wyników. Uruchomimy fundusze, aby umożliwić jeszcze większej liczbie osób zdobywanie umiejętności i cennego doświadczenia dzięki studiom, nauczaniu bądź prowadzeniu badań naukowych za granicą.

Oprócz nadania większego rozmachu unijnym programom na rzecz edukacji, badań naukowych oraz innowacji i wzmocnienia roli funduszy strukturalnych we wspieraniu szkolnictwa wyższego, komisja podejmie także nowe inicjatywy na szczeblu europejskim. Wśród nich znajdą się działania na rzecz sprawniejszego uznawania kwalifikacji i punktów zdobytych w czasie nauki za granicą, ramowe wytyczne dotyczące jakości praktyk, a także nowy system gwarancji kredytowych, mający umożliwić większej liczbie studentów uzyskanie przystępnego finansowania studiów magisterskich w innym państwie unijnym. Powstanie również nowe wielowymiarowe narzędzie, służące informacji i tworzeniu rankingów dotyczących instytucji szkolnictwa wyższego, którego celem jest poprawa przejrzystości tego sektora, aby studenci, nauczyciele akademiccy i inne zainteresowane strony miały bardziej czytelny obraz profilów i wyników poszczególnych instytucji.

Pierwsze dane opracowane za pomocą tego narzędzia spodziewane są w 2013 r. Dzięki przejrzystości systemu będziemy mogli wykorzystać atuty naszych uczelni i tworzyć systemy szkolnictwa wyższego na miarę XXI wieku.