16 sierpnia 2011 Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia Krajowego Programu Badań przygotowanego przez MNiSW. Dokument ten, zgodnie z ustawą o zasadach finansowania nauki, formułuje strategiczne kierunki badań naukowych i prac rozwojowych o charakterze długookresowym zorientowane na przemysł. Kierunki te stanowią podstawę do określenia przez Radę Narodowego Centrum Badań i Rozwoju programów badawczych definiujących cele średniookresowe.

Krajowy Program Badań w zakresie kierunków badań i prac rozwojowych zastąpił Krajowy Program Badań Naukowych i Prac Rozwojowych, ogłoszony 30 października 2008.

Wybór strategicznych kierunków badań naukowych i prac rozwojowych został dokonany przy udziale wybitnych przedstawicieli różnych środowisk. Wśród konsultowanych podmiotów znalazły się: Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych, Pracodawcy RP, Business Centre Club, Rada Główna Instytutów Badawczych, Polska Akademia Nauk i Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich.

Na etapie formułowania strategicznych kierunków badań naukowych i prac rozwojowych przez Komitet Polityki Naukowej i MNiSW brano po uwagę takie kryteria, jak: długookresowe potrzeby gospodarki – ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania nowoczesnych technologii oraz efektywnego wykorzystania kapitału ludzkiego; wysoki poziom badań naukowych w ośrodkach krajowych – konkurencyjność na poziomie światowym, osiągnięcia honorowane nagrodami i wyróżnieniami międzynarodowymi; rozwój innowacyjnych sektorów przedsiębiorczości w skali mikro, małej i średniej, opartych na nowych polskich technologiach – możliwość wykorzystania w przedsiębiorstwach zawansowanych technologii, wytwarzania nowoczesnych wyrobów lub świadczenia nowych usług lub znacząco ulepszonych na rynku polskim; priorytetowe kierunki rozwoju badań naukowych zawarte w europejskich programach badawczych – w szczególności zawarte w 7. Programie Ramowym, programach Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych oraz Euratomu. Istotnym punktem odniesienia w pracach nad KPB był środowiskowy Narodowy Program Foresight Polska 2020.

W selekcji kierunków badawczych i badawczo-rozwojowych pierwszeństwo zostało nadane: programom badań multidyscyplinarnych i transdyscyplinarnych, ukierunkowanych na cele o strategicznym znaczeniu dla zrównoważonego rozwoju Polski; programom stymulującym wzrost innowacyjności, przedsiębiorczości i konkurencyjności polskiej gospodarki; działaniom wspierającym dziedziny nauki, w których Polska ma silną pozycję międzynarodową; programom zgodnym z priorytetami badawczymi Unii Europejskiej; dziedzinom wiedzy, pełniącym wiodącą rolę w kształtowaniu rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego świata; badaniom stwarzającym możliwości wdrożenia ich efektów naukowych i technologicznych, a także działaniom wzmacniającym edukacyjne efekty badań.

Powyższe kryteria oraz konsultacje pozwoliły na wyodrębnienie siedmiu strategicznych, interdyscyplinarnych kierunków badań naukowych i prac rozwojowych, wśród których znalazły się: nowe technologie w zakresie energetyki; choroby cywilizacyjne, nowe leki oraz medycyna regeneracyjna; zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne; nowoczesne technologie materiałowe; środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo; społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków; bezpieczeństwo i obronność państwa.

Przedstawione kierunki badań są także odpowiedzią na wyzwania ujęte w strategii „Europa 2020”. Realizacja KPB powinna przyczynić się do zwiększenia efektów badań w nowych rozwiązaniach technologicznych oraz do wzrostu liczby patentów, co w konsekwencji wpłynie na rozwój gospodarki innowacyjnej oraz jej konkurencyjność. ☐