W związku z opublikowaniem na łamach miesięcznika „Forum Akademickie” nr 6/2011 artykułu dr Jadwigi Michalczyk Strategie kompilacji, naruszającego dobra osobiste Barbary Wachowicz, działając w imieniu i na rzecz pisarki na mocy udzielonego mi pełnomocnictwa, proszę o zamieszczenie poniższego wyjaśnienia.

Autorka cyklu książek Wierna rzeka harcerstwa, edycji Oficyny Wydawniczej RYTM, w dwóch książkach tego cyklu: To „Zośki” wiara! i Rudy, Alek, Zośka zacytowała fragmenty pracy doktorskiej Pani dr Jadwigi Michalczyk.

Cytaty poprzedzone zostały wprowadzeniem Autorki na stronie 410, w następującym brzmieniu: „Dzięki życzliwości i pomocy drugiej żony profesora – Krystyny Wuttke, otrzymałam wiele cennych materiałów. Wśród nich tekst pracy doktorskiej Jadwigi Michalczyk, złożony w Instytucie Nauk o Ziemi Lubelskiego UMCS – Gustaw Wuttke jako dydaktyk. Autorka zebrała głosy uczniów Liceum im. Batorego, dziś wybitnych uczonych, niejednokrotnie światowej sławy”.

Sformułowanie to precyzyjnie i wyczerpująco określa, iż zamieszczone kolejno wypowiedzi uczniów Gustawa Wuttkego pochodzą z sondażu przeprowadzonego przez dr Jadwigę Michalczyk.

Ponadto w obu książkach, w bibliografii wymienione zostały utwory dr Jadwigi Michalczyk, z których Autorka zaczerpnęła wykorzystane fragmenty.

I tak w książce To „Zośki” wiara!, w bibliografii rozdziału zatytułowanego Bracia Wuttke – str. 562 – Autorka wymienia 3 pozycje:

– Jadwiga Michalczyk, O znaczeniu dorobku Gustawa Wuttkego, „Geografia w szkole”,1980, z. 3;

– Jadwiga Michalczyk, Gustaw Wuttke jako dydaktyk. Praca doktorska wykonana w Zakładzie Geografii Regionalnej Uniwersytetu im. Marii Skłodowskiej-Curie, Instytut Nauk o Ziemi. Lublin 1981. Mps w zbiorach Barbary Wachowicz;

– Jadwiga Michalczyk, Przewodnie cechy koncepcji pedagogicznej Gustawa Wuttkego, [w:] Gustaw Wuttke w X-lecie śmierci..., op. cit.

W książce Rudy, Alek, Zośka w bibliografii rozdziału Znak nasz: Batory (str. 564) Autorka wymienia:

– Jadwiga Michalczyk, Gustaw Wuttke jako dydaktyk. Praca doktorska wykonana w Zakładzie Geografii Regionalnej Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Nauk o Ziemi. Lublin 1981.

Nie wiedząc o opublikowaniu przez Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w roku 1990 pracy doktorskiej Pani dr Jadwigi Michalczyk Gustaw Wuttke jako dydaktyk, Pani Barbara Wachowicz nie uwzględniła w bibliografii tej publikacji zmiany określenia „maszynopis” – na druk zwarty, za co przeprosiła Autorkę listownie, jak również spełniając jej żądania umieściła na swojej stronie internetowej oraz wydawnictwa RYTM, w grudniu 2010 roku, zredagowane przez dr Jadwigę Michalczyk sprostowanie.

Po otrzymaniu wystosowanego przez pełnomocnika dr Jadwigi Michalczyk przedsądowego wezwania Barbara Wachowicz, dążąc do polubownego zakończenia tej niezwykle przykrej dla niej sprawy, zamieściła w dniu 15 maja 2011, na głównej stronie internetowej oraz na stronie internetowej Wydawnictwa RYTM, kolejne dwa szczegółowe oświadczenia w formie przekazanej przez adwokat dr Agnieszkę Kimak.

Art. 29 § 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U.Nr 24, poz. 83 z późn. zm.), określający tzw. prawo cytatu, pozwala na przytaczanie w samoistnych utworach nie tylko urywków rozpowszechnionych utworów, ale nawet drobnych utworów w całości w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego „w art. 29 § 1 nie chodzi o rozmiar przytaczanego we własnym dziele utworu, lecz o ich wzajemne relacje i cel cytatu. Cytowany urywek lub nawet cały, drobny utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu własnej twórczości, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne, samoistne dzieło. Nie jest możliwe stworzenie ogólnej reguły, określającej proporcje utworu przejmowanego do utworu własnego. W każdym razie jednak, jak przyjmuje się w literaturze przedmiotu, cytat w stosunku do całości musi pełnić rolę podrzędną” (Wyrok S.N. z 23.11.2004 I CK 232/04).

Zważywszy, iż książki Barbary Wachowicz, w których zacytowane zostały fragmenty dzieła Pani dr Jadwigi Michalczyk, To „Zośki” wiara! i Alek, Rudy, Zośka, mają objętość odpowiednio 567 i 576 stron, cytowane fragmenty pełnią bez wątpienia rolę podrzędną i opatrzenie książek notą copyrightową Autorki jest w pełni usprawiedliwione.

Wymienienie twórcy oraz źródła stanowi conditio iuris i obowiązek twórcy (art. 34 cyt. ustawy), który wbrew zarzutom Pani dr Jadwigi Michalczyk Autorka wydanych przez Oficynę Wydawniczą RYTM w serii Wierna rzeka harcerstwa książek To „Zośki” wiara! oraz Rudy, Alek, Zośka wypełniła zgodnie z prawami tego gatunku twórczości.

Nie bez znaczenia jest również fakt, iż w liście z dnia 9 stycznia 1985 roku Pani dr Jadwiga Michalczyk dziękuje Autorce, iż „wspomaga CZŁOWIEKA, który ze wszech miar zasługuje na utrwalenie w historii”, załączając materiały z sesji zorganizowanej w 10-lecie śmierci Gustawa Wuttkego oraz kserokopię krótkiego opracowania z uwagą: „może przyda się”.

Barbara Wachowicz cytując fragmenty pracy dr Jadwigi Michalczyk miała zatem pełne przyzwolenie na ich wykorzystanie.

W tej sytuacji stawiany Barbarze Wachowicz przez Autorkę artykułu zarzut nieuczciwości autorskiej jest nieuprawniony, a publikację – po zaspokojeniu wszelkich żądań dr Jadwigi Michalczyk – w poważnym piśmie, jakim jest „Forum Akademickie”, artykułu zniesławiającego znaną i cenioną pisarkę uznać należy za świadome naruszanie jej dóbr osobistych z wynikającymi stąd konsekwencjami natury prawnej.

Cel nie uświęca środków

Pani adwokat Ewa Szelchauz podaje nieprawdziwe informacje, bo:

1. Cytat o mojej pracy doktorskiej ani precyzyjnie, ani wyczerpująco nie określa, skąd pochodzą wypowiedzi uczniów G. Wuttkego.

2. Do bibliografii nie ma odsyłaczy, dlatego jest ona raczej rodzajem ozdobnika, bo na pewno nie jest to uczciwa bibliografia prac o G. Wuttkem.

3. Nie otrzymałam żadnego listu od B. Wachowicz, w którym przeprasza mnie za cokolwiek. Nie było dobrej woli z jej strony, by sprawę wyjaśnić.

4. W grudniu 2010 ani na stronie internetowej B. Wachowicz, ani na stronie Wydawnictwa RYTM nie ukazało się zredagowane przeze mnie sprostowanie. Sprostowanie to ukazało się na stronie B. Wachowicz pod koniec maja, właśnie pod presją zagrożenia procesem.

5. Cytaty zaczerpnięte z moich prac pełnią rolę nadrzędną w informacji o Gustawie Wuttkem. W liczącym 9 stron tekście 7 stron zajmują cytaty. Warto się zastanowić nad prawem cytatu i wykorzystaniem źródeł.

6. Uważałam i uważam, że G. Wuttke ze wszech miar zasługuje na utrwalenie w historii. Jednak cel nie uświęca środków.