Powitanie polskiej prezydencji

1 lipca 2011 r. zainaugurowaliśmy historyczne, pierwsze przewodnictwo Polski w Radzie Unii Europejskiej. Z tej okazji w siedzibie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego odbyło się uroczyste spotkanie. – Wspólnie rozpoczęliśmy kolejny etap, w którym nasze ministerstwo kierować będzie polityką nauki i szkolnictwa wyższego nie tylko w Polsce, ale także w całej Unii Europejskiej – powiedziała minister Barbara Kudrycka. Przez sześć miesięcy polska minister nauki będzie przewodniczyła pracom Rady Unii Europejskiej ds. Konkurencyjności w części poświęconej badaniom. W trakcie polskiej prezydencji zaplanowano trzy posiedzenia rady. Pierwsze, nieformalne, odbyło się w lipcu. Dwa formalne spotkania zaplanowano na wrzesień i grudzień. Jednym z głównych tematów, które zostaną poruszone w trakcie obrad, będzie kształt przyszłego programu na rzecz badań i innowacji HORIZON 2020.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego uruchomiło na czas polskiej prezydencji w UE specjalny serwis internetowy. Znajdują się w nim wiadomości dotyczące prezydencyjnych wydarzeń w obszarze nauki i szkolnictwa wyższego, programy wybranych konferencji czy wywiady wideo z odwiedzającymi Polskę osobistościami naukowego świata. Nowy portal nie tylko informuje o nadchodzących wydarzeniach w europejskiej nauce, ale też w dynamiczny i nowoczesny sposób promuje dokonania najwybitniejszych polskich uczonych czy światowe sukcesy polskich studentów. Sekcja The Giants of Science prezentuje sylwetki Polaków, którzy zmienili oblicze światowej nauki. Poczet polskich „gigantów nauki” otwierają rewolucyjni astronomowie: Witelo i Mikołaj Kopernik. Wśród wielkich w Międzynarodowym Roku Chemii nie mogło zabraknąć również jedynej uczonej, która otrzymała Nagrodę Nobla dwukrotnie, w dwóch różnych dziedzinach wiedzy – Marii Skłodowskiej-Curie. Serwis prezentuje także dokonania współczesnych polskich naukowców, którzy dzięki swoim sukcesom stali się rozpoznawalnymi i cenionymi ambasadorami polskiej nauki. Sekcja At the Cutting Edge to historie polskich naukowców i ich odkryć, będących częścią dokonującej się obecnie rewolucji naukowej. Portal dostępny jest pod adresem pl2011.science.gov.pl. ☐

W Brukseli o polskich priorytetach w nauce i szkolnictwie wyższym

ITRE i CULT, a więc Komisja Parlamentu Europejskiego ds. Przemysłu, Badań Naukowych i Energii oraz Komisja Parlamentu Europejskiego ds. Edukacji i Kultury, wysłuchały 12 i 13 lipca wystąpienia polskiej minister nauki i szkolnictwa wyższego. Prof. Barbara Kudrycka zaprezentowała komisjom najważniejsze zadania polskiego przewodnictwa w obszarze badań i kształcenia. Pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego, jak stwierdziła prof. Barbara Kudrycka na spotkaniu z ITRE, to najwłaściwsza droga do rozwoju Unii Europejskiej i budowania dobrobytu oraz nowych szans dla Europejczyków. – Kapitał ten należy rozumieć jako wspólnotę mądrości i talentów, wiedzy i doświadczeń, instytucji i infrastruktury, a także wspólnotę szans i możliwości – mówiła. Podczas swojego przemówienia minister nawiązała do głównych celów polskiego przewodnictwa w Radzie UE w zakresie badań naukowych. – Polska jako kraj, który niemal suchą stopą przeszedł przez globalny kryzys finansowy, stając się ekonomiczną „zieloną wyspą”, którego wizytówką stają się młodzi ludzie sukcesu w nauce, gospodarce, innowacyjności, biznesie, kulturze, właśnie pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy obrała sobie za jeden z priorytetów na czas prezydencji – zaznaczyła. To dlatego tak istotny jest, zdaniem minister Kudryckiej, rozwój Europejskiej Przestrzeni Badawczej. – Europa potrzebuje wspólnej przestrzeni badawczej, by zachęcić największe talenty do tworzenia właśnie tutaj. Szczególnie ważne będzie zapewnienie mobilności wewnątrz Unii Europejskiej oraz równego dostępu do infrastruktury badawczej – stwierdziła. Za niezbędne minister uznała także inwestycje w naukę, badania, edukację oraz innowacje. Działania te umożliwiają z jednej strony tworzenie warunków dla rozwoju gospodarczego, z drugiej przynoszą odpowiedź na najważniejsze wyzwania cywilizacyjne. Przekładają się one również na budowanie podstaw dla trwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego Europy, co, jak podkreśliła prof. Kudrycka, jest jednym z celów strategii Europa 2020. Wśród najważniejszych zadań na czas prezydencji minister wymieniła ponadto: zniesienie barier biurokratycznych w dostępie do funduszy z programów ramowych Unii Europejskiej, komplementarność między funduszami programu ramowego a funduszami strukturalnymi oraz przygotowanie przez prezydencję konkluzji dotyczących kolejnej grupy Inicjatyw Wspólnego Programowania (Joint Programming Initiatives). – Europa zapomniałaby jednak o swoich fundamentach, gdyby w tym ambitnym dążeniu do najwyższych celów, do podejmowania odpowiedzialności nie tylko za siebie, ale i współodpowiedzialności za wszystkie kraje europejskie, nie brała pod uwagę zasady solidarności – dodała minister Kudrycka. Podobnego zdania był przewodniczący Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii, Herbert Reul. – Przyszłość Europy zależy od tego, czy w obszarze nauki osiągniemy to, co niezbędne – podsumował.

Szczególnie ważne dla Polski zagadnienia w obszarze szkolnictwa wyższego były natomiast tematem wystąpienia minister nauki i szkolnictwa wyższego podczas posiedzenia Komisji Parlamentu Europejskiego ds. Edukacji i Kultury (CULT). Prof. Kudrycka z naciskiem podkreślała znaczenie rozwoju i promocji programów mobilności dla studentów i naukowców, dodając, że jest to jeden z priorytetów polskiej prezydencji. – Rozszerzenie zakresu wewnątrzunijnego i zewnętrznego tych programów pozwoli na określenie właściwego miejsca dla doktorantów, a także na objęcie nimi państw Polityki Sąsiedztwa, a w szczególności krajów Partnerstwa Wschodniego – uzasadniała minister Kudrycka. – Wszelkie formy mobilności naukowej w czasie studiów i kariery badawczej budują w Europie „dyplomację zaufania” – podkreśliła minister. Dodała też, że całą wspólnotę czeka w obszarze szkolnictwa wyższego wiele wyzwań. – Musimy szukać sposobów na wprowadzanie i promowanie tych nowoczesnych zmian, bez których nie osiągniemy celów zapisanych w strategii „Europa 2020” – mówiła minister Kudrycka, uznając za niezwykle pozytywny fakt, że instytucje unijne są tymi, które inspirują zmiany w szkolnictwie wyższym w całej Europie. – Podejmowany przez polską prezydencję jako jeden z priorytetów temat modernizacji uczelni dobrze wpisuje się w to zadanie i pomoże w rozwoju europejskiego kształcenia wyższego. ☐

W toku prac nad POL-onem

POL-on – Zintegrowany System Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce – powstaje na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Będzie systemem informacji o szkolnictwie wyższym i nauce w Polsce. Stanie się też globalną bazą jednolitych i aktualnych danych o uczelniach i placówkach naukowych.

Ta unikatowa platforma informatyczna, której realizacja przewidziana jest na lata 2011–2013, zawierać będzie dane o wszystkich polskich jednostkach naukowych: rejestry szkół wyższych, informacje o kierunkach i profilach kształcenia, dane liczbowe dotyczące studentów, doktorantów, absolwentów i wypromowanych doktorów, nauczycieli akademickich i pracowników naukowych itp. W systemie znajdą się również wskaźniki ewaluacji szkół wyższych oraz baza publikacji naukowych. Dane do POL-onu będą przekazywane elektronicznie z baz źródłowych uczelni wyższych i jednostek naukowych, minimalizując konieczność sprawozdawania na rzecz różnych podmiotów. Dostęp do informacji uzyskiwać będą upoważnione podmioty: uczelnie, MNiSW, inne resorty nadzorujące szkoły wyższe, Polska Komisja Akredytacyjna, Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów, Rada Główna Szkolnictwa Wyższego, Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, GUS.

28 lipca 2011 odbyła się konferencja inaugurująca projektu pt. Stworzenie systemu informacji o szkolnictwie wyższym z udziałem sekretarz stanu w MNiSW, prof. Marii Elżbiety Orłowskiej. – Po raz pierwszy w Polsce powstanie jeden zintegrowany system zawierający ogromny zakres informacji o nauce i szkolnictwie wyższym – wskazała minister Orłowska, podkreślając, że ten bardzo ważny projekt, charakteryzujący się spójnością i dostępnością danych, ma swoją podstawę prawną w ustawie o szkolnictwie wyższym i stosownych rozporządzeniach. Informacje na temat trzech pierwszych modułów systemu (Kierunki studiów, Rejestr uczelni niepublicznych oraz Pracownicy naukowi) przedstawił podczas spotkania p. Adam Bochenek z Ośrodka Przetwarzania Informacji. Natomiast przekazywanie danych do systemu było tematem prezentacji dr Janiny Mincer-Daszkiewicz, koordynatora projektu.

Nadzór organizacyjny i merytoryczny nad projektem zapewnia Departament Strategii MNiSW. System budowany jest przez trzech różnych partnerów. Ośrodek Przetwarzania Informacji zajmuje się modułami dotyczącymi rejestru uczelni niepublicznych, jednostek naukowych, kierunków studiów, pracowników naukowych, a także studentów, absolwentów i doktorantów. Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego jest odpowiedzialne za poszukiwanie i gromadzenie zasobów publikacji, natomiast Index Copernicus zapewnia analizy dotyczące czasopism i dorobku naukowego. System jest odpowiednio umocowany w przepisach wprowadzających reformę szkolnictwa wyższego, w których wskazane są podstawy formalne jego powstania i funkcjonowania. Wszelkie rozwiązania technologiczne i organizacyjne gwarantują najwyższą jakość, funkcjonalność i bezpieczeństwo systemu POL-on. Pierwsze moduły nowego systemu zostały przekazane do użytku pracownikom MNiSW. Publicznie udostępnione zostaną moduły: Rejestr uczelni niepublicznych, Jednostki naukowe, Kierunki studiów, Pracownicy naukowi, a także Studenci, absolwenci, doktoranci. Planowane jest również pilotażowe wgrywanie danych przez wybrane uczelnie. Od 1 października 2011 system POL-on ma być gotowy na przyjęcie danych z uczelni i jednostek badawczych, zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.

Wizja systemu została przedstawiona w dokumencie Koncepcja budowy, zawartości i organizacji systemu monitoringu, rankingowania, zasobów materialnych i niematerialnych szkolnictwa wyższego w Polsce, przygotowanym przez Fundację Perspektywy, Grupę Antares, Pentor Research Int. i Centre for Higher Education Development.

Nowy zespół doradczy ministra nauki

Zespół do spraw Molekularnych Badań Genetycznych i Biobankowania, który zainaugurował swoją działalność pierwszym posiedzeniem 13 lipca w siedzibie MNiSW, powstał w odpowiedzi na potrzebę promowania międzynarodowych standardów jakości, stosowania dobrych praktyk laboratoryjnych oraz wprowadzenia uregulowań prawnych dotyczących wykonywania testów genetycznych. W jego skład wchodzą: genetycy, specjalista z zakresu prawa medycznego, przedstawiciel organizacji rodzin osób z chorobami genetycznymi, przedstawiciel Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych oraz specjaliści ds. bioetyki i biobankowania. Wśród członków nowo powołanego zespołu znaleźli się: prof. dr hab. Ewa Grzybowska, dr Łukasz Kozera, prof. dr hab. Anna Latos-Bieleńska, dr Oktawian Nawrot, dr Jakub Pawlikowski, prof. dr hab. Maria Sąsiadek, prof. dr hab. Janusz Siedlecki, dr hab. Roman Sławeta, prof. dr hab. Grzegorz Węgrzyn, prof. dr hab. Michał Witt.

Z inicjatywą powołania zespołu wystąpiło środowisko genetyków zrzeszonych w Polskim Towarzystwie Genetyki Człowieka i reprezentowanych w Komitecie Genetyki Człowieka i Patologii Molekularnej PAN. Do zadań nowego organu doradczego ministra właściwego ds. nauki należy opracowanie i przedłożenie propozycji dotyczących: kryteriów wyboru sieci krajowych laboratoriów referencyjnych molekularnych badań genetycznych, zharmonizowania wykonywania molekularnych badań genetycznych, stworzenia w Polsce krajowego biobanku genomowego, wprowadzenia przepisów prawnych opartych na wytycznych OECD w zakresie biobankowania materiału ludzkiego i tworzenia baz danych genetycznych dla celów naukowych z 2009 r. oraz możliwości przystąpienia Polski do Europejskiej Infrastruktury Badawczej Biobanków i Zasobów Biomolekularnych (BBMRI). Szczególnie ważnym celem prac zespołu jest opracowanie rekomendacji na rzecz zwiększenia zaufania publicznego w zakresie kontroli molekularnych badań genetycznych. Przewodniczącym Zespołu ds. Molekularnych Badań Genetycznych i Biobankowania został prof. Michał Witt, natomiast pracom zespołu w obszarze biobanków przewodniczyć będzie prof. Ewa Grzybowska.

Biobanki jako zaplecze logistyczne dla badań biologii molekularnej w obszarze genetyki medycznej umożliwią zintensyfikowanie badań naukowych dotyczących podłoża genetycznego wielu schorzeń. Zebrane dane genetyczne będą wpływać na: lepsze poznanie uwarunkowań genetycznych i środowiskowych chorób dziedzicznych, badanie ludzi pod kątem ich podatności na najczęstsze choroby (układu krążenia, nowotworowe, cukrzycę, choroby neurodegeneracyjne, psychiczne), dostosowanie terapii do indywidualnych cech genetycznych pacjenta (personalised medicine), opracowanie nowych leków, a także odkrycie nowych biomarkerów dla wielu chorób.