Konkursy i jeszcze raz konkursy

4 lutego Sejm przyjął nowelizację ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym , a także ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Zmiany przewidują m.in.: reformę systemu nauczania, wprowadzenie modelu finansowania uczelni uzależnionego od jakości kształcenia, uproszczenie ścieżki kariery naukowej oraz połączenie świata akademickiego z rynkiem pracy. Za przyjęciem nowelizacji głosowało 242 posłów, 39 wstrzymało się od głosu.

Nowe prawo przewiduje likwidację sztywnych ministerialnych standardów nauczania. Uczelnie zyskają swobodę w tworzeniu nowych autorskich kierunków studiów. Programy będą tworzone przy wsparciu pracodawców i ekspertów w dziedzinie gospodarki. Nowe mechanizmy wprowadzane są w oparciu o Krajowe Ramy Kwalifikacji. Dzięki temu dyplomy polskich uczelni będą porównywalne z dyplomami innych krajów europejskich.

Utrzymany zostanie dotychczasowy poziom finansowania uczelni z zachowaniem corocznej waloryzacji, mimo prognozowanego niżu demograficznego. Jednocześnie coraz więcej dodatkowych funduszy będzie rozdzielanych w drodze konkursów i kierowanych do najlepszych jednostek. Dodatkowe środki otrzymają uczelnie, które uzyskają status Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących. KNOW-y będą powoływane w drodze konkursów w wybranych obszarach wiedzy. Proces będzie przeprowadzany przez niezależne komisje z udziałem międzynarodowych ekspertów. Jednostki, które uzyskają status KNOW, będą specjalnie finansowane przez 5 lat, z możliwością wydłużenia tego okresu o dalsze 5. Dodatkowe środki trafią też do wybitnych uczonych, młodych naukowców, doktorantów i studentów.

Uproszczona zostanie procedura ubiegania się o stopień doktora habilitowanego. W większym stopniu skoncentruje się ona na osiągnięciach i dorobku naukowym, a czas jej prowadzenia skrócony zostanie z obecnych 11 do 4 miesięcy. Nowa procedura ma wykluczyć pozamerytoryczne aspekty oceny habilitanta. Wprowadzony zostanie obowiązek stosowania trybu konkursowego przy kwalifikacji na studia doktoranckie. Warunkiem otwarcia przewodu doktorskiego będzie co najmniej jedna publikacja w czasopiśmie naukowym o zasięgu krajowym lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji naukowej. Doktoranci otrzymają większe wsparcie finansowe, a najlepsi z nich dodatkowe stypendium.

Zmiany w prawie to także wprowadzenie procedur konkursowych na wszystkie stanowiska w uczelniach i większe otwarcie na naukowców z zagranicy. Wybitny uczony ze stopniem doktora i z istotnym dorobkiem naukowym zbudowanym za granicą będzie mógł uzyskać w Polsce uprawnienia doktora habilitowanego. Naukowcy będą mogli zatrudnić się na dodatkowym etacie jedynie po uzyskaniu zgody rektora. Bez takiej zgody będą jednak mogli prowadzić własną działalność gospodarczą. Nauczyciele akademiccy będą obowiązkowo poddawani ocenie działalności naukowej, dydaktycznej i organizacyjnej. Będzie ona przeprowadzana nie rzadziej niż co 2 lata, a w przypadku profesorów raz na 4 lata. Druga negatywna ocena będzie obligować rektora do rozwiązania stosunku pracy z ocenionym wykładowcą.

Nowe prawo ma wspomóc integrację uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Szkoły wyższe będą zobowiązane do opracowania i wprowadzenia regulaminów własności intelektualnej oraz przyjęcia zasad komercjalizacji wyników badań naukowych. Zyskają możliwość kształcenia studentów przy udziale pracodawcy bądź na jego zamówienie. Do tworzenia programów studiów o profilu praktycznym będą mogły zostać włączone osoby reprezentujące organizacje społeczne, gospodarcze i publiczne.

Powstanie katalog bezpłatnych usług dla wszystkich studentów (uczelni publicznych i niepublicznych). Prawa studenta chronić będzie obowiązkowa umowa z uczelnią publiczną na studiach stacjonarnych. Zmieni się system pomocy materialnej, tak aby w większym stopniu mogli korzystać z niej najubożsi studenci. Więcej studentów zyska szansę na studia bezpłatne. Drugi kierunek będzie mógł studiować każdy student, ale uprawnienie do bezpłatności zagwarantuje sobie uzyskując na drugim kierunku stypendium rektora za wyniki w nauce.

Nowelizacja przewiduje działania deregulacyjne oraz decentralizujące system szkolnictwa wyższego. Zniesiony będzie wymóg zatwierdzania przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego regulaminów studiów i statutów uczelni. Rektorzy otrzymają większe uprawnienia w zakresie tworzenia, przekształcania i likwidacji jednostek organizacyjnych uczelni oraz tworzenia ich filii. Wprowadzone zostaną dwa alternatywne sposoby powoływania rektora uczelni, kierowników podstawowych jednostek organizacyjnych oraz ich zastępców – w drodze konkursu lub wyboru.

Obecna nowelizacja jest drugim etapem reformy nauki i szkolnictwa wyższego prowadzonej przez rząd. Od 1 października 2010 obowiązuje 6 ustaw reformujących system nauki. ☐

270 mln zł dla CeNT UW

9 lutego minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka oraz minister rozwoju regionalnego Elżbieta Bieńkowska przekazały prof. Katarzynie Chłasińskiej-Macukow, rektor Uniwersytetu Warszawskiego, decyzję Komisji Europejskiej potwierdzającą przyznanie 270 mln zł na inwestycje uczelni w Centrum „Ochota”.

Projekt UW Centrum Nowych Technologii „Ochota” obejmuje budowę oraz podstawowe wyposażenie kompleksu dwóch obiektów (CeNT I oraz CeNT II), w których będą odbywać się zajęcia i prace badawcze w dziedzinach biotechnologii, technologii informatycznych i informacyjnych, fizyki oraz technologii materiałowych. Budynki zostaną wzniesione na terenie Kampusu „Ochota” UW.

Kampus „Ochota” ma być interdyscyplinarnym ośrodkiem akademickim, kształcącym specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii. Zakłada się, że z jego infrastruktury korzystać będzie ponad 2 tys. studentów, z czego większość – ponad 1,5 tys. – to osoby studiujące na kierunkach ścisłych i technicznych. Budynek CeNT I przeznaczony będzie na laboratoria dydaktyczne służące studentom i doktorantom UW oraz innych uczelni, kształcącym się na kierunkach priorytetowych tj.: biologii, chemii, biotechnologii, informatyki lub ochronie środowiska. Będą tam w szczególności prowadzone programy edukacyjne i edukacyjno-badawcze, które wymagają podejścia interdyscyplinarnego. Wyposażenie CeNT I będzie też wykorzystywane na potrzeby Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego (ICM).

W budynku CeNT II znajdzie się infrastruktura służąca realizacji programów edukacyjno-badawczych w zakresie fizyki i nauk pokrewnych. Docelowo planuje się umieszczenie tam Wydziału Fizyki.

CeNT stanie się także siedzibą interdyscyplinarnej szkoły doktoranckiej (Warszawskiej Szkoły Zaawansowanych Technologii), kształcącej studentów w strategicznych obszarach będących przedmiotem zainteresowania i działalności CeNT, takich jak: zdrowie, nowe materiały i technologie oraz technologie informacyjne. Zarówno CeNT I, jak i CeNT II zostaną wyposażone w nowoczesną infrastrukturę ICT. Umożliwi to dostęp do infrastruktury informatycznej i teleinformatycznej sieciowych edukacyjnych zasobów wiedzy i baz danych oraz pozwoli na realizację kształcenia na odległość. Oba budynki będą w pełni dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Budynek CeNT I, zaprojektowany przez Paweł Graliński Arch Magic Assoc. Architects, zostanie oddany do użytku w roku 2012, natomiast pierwszy etap CeNT II, zaprojektowanego przez Autorską Pracownię Architektoniczną Kuryłowicz & Associates, zostanie ukończony w 2013 r.

Decyzja KE, która zatwierdza projekt UW z zakresu infrastruktury dydaktycznej, jest drugą tego rodzaju dotyczącą polskiego obszaru szkolnictwa wyższego. Wcześniej decyzję o przyznaniu 236 mln zł na inwestycje otrzymał Uniwersytet Gdański. Tym samym wszystkie duże projekty w priorytecie Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko uzyskały już decyzję KE zatwierdzającą wniesienie wkładu wspólnotowego. ☐

Najwyższe standardy akademickie

15 lutego zarządzeniem minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbary Kudryckiej utworzono Zespół do spraw Dobrych Praktyk Akademickich. To organ opiniodawczo-doradczy ministra, którego zadaniem jest nadzorowanie przestrzegania wysokich standardów i dobrych praktyk w działalności naukowej i pracy akademickiej. Zespół będzie formułował opinie i wnioski w konkretnych sprawach kierowanych do niego przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego, a także przedkładał opinie dotyczące propozycji rozwiązań systemowych w zakresie dobrych praktyk akademickich. – Zadania Zespołu do spraw Dobrych Praktyk będą nieco inne niż komisji do spraw etyki w nauce utworzonej przy Polskiej Akademii Nauk na podstawie nowej ustawy o PAN z 30 kwietnia 2010 r., ale mam nadzieję, że te dwa zespoły będą ze sobą współpracować i nawzajem się uzupełniać – powiedział prof. Maciej Banach, podsekretarz stanu w MNiSW. Do zadań zespołu należy również współpraca z rektorami uczelni i rzecznikami dyscyplinarnymi przy Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego.

Od lewej: prof. J. Hartman, dr M. Wroński, prof. G. Gładyszewski

Członkowie zespołu wywodzą się ze środowiska akademickiego Bydgoszczy, Katowic, Krakowa, Lublina, Poznania, Sosnowca i Warszawy.

2 marca odbyło się pierwsze posiedzenie nowego zespołu z udziałem prof. Macieja Banacha. – Cieszę się, że możemy pracować w jednym z najważniejszych resortowych zespołów, który będzie miał za zadanie wypracować rozwiązania instytucjonalne związane z przestrzeganiem dobrych praktyk w środowisku akademickim – powiedział prof. Banach, wręczając jego członkom zespołu akty powołania.

Podczas pierwszego posiedzenia wybrano przewodniczącego zespołu. Został nim prof. Jan Hartman, filozof z UJ. Nowy przewodniczący ma nadzieję, że kierowany przez niego zespół będzie się różnił od tego rodzaju instytucji, które działały wcześniej. – Jest szansa na lepsze tempo załatwiania spraw oraz większy porządek proceduralny – powiedział prof. Hartmann. Przewodniczący zapowiedział, że po rekomendacjach dotyczących recenzowania, ogłoszonych przez ministerstwo, powstaną kolejne. Będą dotyczyć prawa autorskiego i plagiatów oraz sposobów funkcjonowania komisji dyscyplinarnych w uczelniach. Na razie prawnicy rozstrzygają, jakie kompetencje i uprawnienia będzie miał zespół.

Jeszcze w tym roku przy PAN ma powstać umocowana ustawowo (w ustawie o PAN) komisja ds. etyki w nauce. ☐

Narodowy Program Rozwoju Humanistyki

24 stycznia Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Barbara Kudrycka powołała Radę Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. W jej skład weszli: prof. Grażyna Borkowska (IBL PAN, Warszawa), Katarzyna Dziubalska-Kołaczyk (UAM), Paweł Dybel (IFiS PAN, Warszawa), Stanisław Mossakowski (ISz PAN, Warszawa), Tomasz Kizwalter (UW), Jacek Popiel (UJ), Jerzy Strzelczyk (UAM), Lech Szczucki (IFiS PAN), Jerzy Wyrozumski (PAU).

10 lutego członkowie rady spotkali się na pierwszym posiedzeniu. Minister Barbara Kudrycka wręczyła im akty nominacyjne i pogratulowała udziału w pierwszym składzie nowego zespołu doradczego przypominając, że NPRH powstał w odpowiedzi na postulaty naukowców, a jego założenia wypracowano w konsultacji z przedstawicielami nauk humanistycznych. – Szybkiemu rozwojowi nauk technicznych w dobie skoku cywilizacyjnego musi towarzyszyć odpowiednia dbałość o nauki humanistyczne. Powołanie programu to wyraz docenienia roli polskiej humanistyki – podkreśliła prof. Kudrycka. Wśród zadań Rady NPRH minister wskazała m.in. opracowanie propozycji szczegółowych obszarów konkursowych w ramach poszczególnych modułów, przygotowanie propozycji przedmiotu konkursów, opracowanie trybu przeprowadzania konkursów projektów, określenie kryteriów oceny wniosków oraz zdefiniowanie okresu rozstrzygnięcia konkursów. Na pierwszą przewodniczącą Rady NPRH wybrano prof. Grażynę Borkowską.

Ustanowiony przez minister Barbarę Kudrycką 8 listopada 2010 program ma zapewnić dodatkowe środki finansowe na badania z zakresu humanistyki. Jego celem jest rozwijanie i kontynuowanie kierunków badawczych o istotnym znaczeniu dla kultury narodowej. Program składa się z trzech modułów: badawczego, wspierającego młodych humanistów oraz upowszechniającego wyniki polskich badań humanistycznych na świecie. W ramach modułu badawczego będą wspierane długofalowe prace dokumentacyjne, edytorskie i badawcze o fundamentalnym znaczeniu dla dziedzictwa i kultury narodowej oraz projekty realizowane we współpracy międzyśrodowiskowej i interdyscyplinarnej przez naukowców polskich i zagranicznych. Młodzi naukowcy i doktoranci mogą liczyć na subwencje do badań interdyscyplinarnych i międzynarodowych oraz na stypendia doktorskie i postdoktorskie na realizację projektów o istotnym znaczeniu dla humanistyki. W NPRH znajdą się też środki na tłumaczenia i publikację zagranicą wybitnych polskich dzieł oraz wsparcie elektronicznych wydań w innych wersjach językowych (w szczególności w języku angielskim) najważniejszych czasopism polskiej humanistyki. Wszystkie działania realizowane łącznie powinny umożliwić lepszą integrację polskiej humanistyki z humanistyką europejską i światową.

Intencją NPRH nie jest jedynie bierna odpowiedź na najważniejsze potrzeby polskiej humanistyki, ale przede wszystkim stymulowanie jej do twórczego rozwoju. Wszystkie elementy programu zostały tak zaprojektowane, by premiować pracę zespołową, współpracę międzyśrodowiskową i międzynarodową oraz myślenie projektowe.

Potrzeba ustanowienia NPRH wynika z chęci dodatkowego wspierania polskiej humanistyki w drodze konkursów, w szczególności w zakresie badań o istotnym znaczeniu dla kultury narodowej.

W tym roku będą realizowane pierwsze projekty NPRH. W pilotażowym dla programu roku 2011 przewidziano 70 mln zł na jego realizację, a już wkrótce ogłoszone zostaną pierwsze konkursy. ☐

Bezpłatnie w Vancouver

Polskie uczelnie będą mogły bezpłatnie zaprezentować się podczas targów edukacyjnych w Vancouver. W dniach 29 maja – 3 czerwca 2011 odbędzie się tam doroczna konferencja NAFSA (Association of International Educators), której towarzyszyć będą targi edukacyjne. Polska będzie jednym z wystawców podczas targów. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wraz z oficjalnym partnerem – Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji, we współpracy z biurem Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich i Polsko-Amerykańską Komisją Fulbrighta, organizują wspólne stoisko narodowe pod hasłem „Higher Education in Poland”.

Każda szkoła wyższa będzie mogła bezpłatnie zaprezentować swoją ofertę w materiałach przygotowywanych wspólnie przez ministerstwo i FRSE. Uczelnie, które do Vancouver wydelegują swoich przedstawicieli, będą miały też możliwość dystrybuowania przez nich własnych materiałów na stoisku narodowym. Na stronie internetowej FRSE znajduje się ankieta dla zainteresowanych możliwością zaprezentowania własnych materiałów promocyjnych z uwzględnieniem w grafiku dyżurów informacyjnych. Zostanie ona zamknięta 18 kwietnia 2011.

National Association of Foreign Student Advisers powstało w 1948 r., by promować dla zagranicznych studentów, którzy chcieli się kształcić w amerykańskich uczelniach po II wojnie światowej. W 1990 przyjęło obecną nazwę, która lepiej odzwierciedla znacznie szersze pole współczesnej działalności stowarzyszenia. ☐