To oni nas ocenią

30 grudnia 2010 r. został powołany Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych, będący organem opiniodawczo-doradczym ministra. Jego utworzenie wynika z przyjętej 1 października ustawy o finansowaniu nauki. Komitet ma oceniać jednostki naukowe według opracowanych przez siebie standardów, co ma doprowadzić do powiązania wysokości finansowania z jakością prowadzonych prac badawczych. W wyniku oceny, jednostki naukowe będą zaliczane do jednej z czterech kategorii: A+ – poziom wiodący w skali kraju, A – poziom bardzo dobry, B – poziom akceptowalny z rekomendacją wzmocnienia działalności naukowej oraz C – poziom niezadowalający. Od zaliczenia jednostki do jednej z grup zależeć będzie jej finansowanie z budżetu nauki.

Członków komitetu powołała minister Barbara Kudrycka spośród kandydatów zgłoszonych przez środowisko naukowe i gospodarcze. W skład KEJN wchodzi 30 osób, podzielonych na cztery grupy, reprezentujące różne dziedziny nauk i sztuki. Co 2 lata będzie następowała zmiana połowy członków komitetu.

14 stycznia 2011 odbyło się posiedzenie inaugurujące działalność Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych. W części inauguracyjnej uczestniczyła min. Barbara Kudrycka i sekretarz stanu prof. Maria Elżbieta Orłowska. Witając członków komitetu prof. Kudrycka podziękowała za przyjęcie nominacji. Podkreśliła, że najważniejszym zadaniem tego składu KEJN jest opracowanie projektu szczegółowych kryteriów i trybu oceny jednostek naukowych, a następnym przeprowadzenie kategoryzacji w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie nowej ustawy o zasadach finansowania nauki. Przewodniczącym KEJN został prof. Maciej Zabel.

Pozostałe zadania komitetu to m.in.: wskazywanie ministrowi wiodących pod względem jakości działalności naukowej lub badawczo-rozwojowej jednostek naukowych w celu uwzględnienia przy określaniu wysokości środków finansowych na utrzymanie potencjału badawczego w kolejnych latach budżetowych; opracowywanie planu działania zespołów do spraw ewaluacji jednostek naukowych; sporządzanie opinii i ocen w sprawach określonych przez ministra lub z własnej inicjatywy.

Skład KEJN

Grupa Nauk Ścisłych i Inżynierskich: prof. Jan Figiel (Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN), prof. Olgierd Hryniewicz (Instytut Badań Systemowych PAN), prof. Bożenna Kawalec-Pietrenko (Politechnika Gdańska), prof. Jan Kaźmierczak (Politechnika Śląska), dr hab. Stanisław Kistryn, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński), prof. Andrzej Pach (Akademia Górniczo-Hutnicza), prof. Ewaryst Rafajłowicz (Politechnika Wrocławska), dr hab. inż. Barbara Rymsza, prof. UWM (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski), dr Iwona Szwach (Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia”), prof. Władysław Wilczyński (Uniwersytet Łódzki).

Grupa Nauk o Życiu: prof. Lech Chyczewski (Uniwersytet Medyczny w Białymstoku), prof. Józef Dulak (UJ), prof. Wojciech Hanke (Instytut Medycyny Pracy), prof. Krzysztof Jaworowski (Państwowy Instytut Geologiczny), prof. Andrzej Jerzmanowski (Uniwersytet Warszawski), prof. Aleksander Mazurek (Narodowy Instytut Leków), prof. Zygmunt Pejsak (Państwowy Instytut Weterynaryjny), prof. Agnieszka Wierzbicka (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego), prof. Maciej Zabel (Akademia Medyczna we Wrocławiu).

Grupa Nauk Humanistycznych i Społecznych: dr Dominik Antonowicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), dr hab. Roman Dolata (UW), prof. Genowefa Grabowska (Uniwersytet Śląski), prof. Anna Lewicka-Strzałecka (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), prof. Bogdan Mach (Instytut Studiów Politycznych PAN)), prof. Włodzimierz Mędrzecki (UW), prof. Marek Ratajczak (Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu), dr hab. Marek Zaleski (Instytut Badań Literackich PAN, UW), dr Piotr Żylicz (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej).

Grupa Nauk o Sztuce i Twórczości Artystycznej: prof. Ewa Dahlig-Turek (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), prof. Jan Pamuła (Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie). ☐

Komitet Polityki Naukowej

3 stycznia 2011 r. minister Barbara Kudrycka powołała Komitet Polityki Naukowej. Spośród zgłoszonych kandydatów minister nauki wybrała 12 członków KPN, kierując się zasadami zapewnienia zrównoważonej reprezentacji różnych dziedzin naukowych, różnych rodzajów jednostek naukowych i dziedzin życia społeczno-gospodarczego.

13 stycznia 2011 w siedzibie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego odbyło się spotkanie inaugurujące działalność KPN. Min. Barbara Kudrycka wręczyła akty nominacyjne członkom komitetu. Dziękując powołanym za przyjęcie propozycji współpracy, prof. Kudrycka podkreśliła, że przed komitetem stoi wiele poważnych i trudnych zadań w okresie wdrażania reformy nauki. Wyraziła nadzieję na pomoc komitetu w przygotowaniu Krajowego Programu Badań i ostatecznej wersji Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej. Inne zadania komitetu to: pomoc przy opracowywaniu innych dokumentów dotyczących rozwoju nauki oraz polityki naukowej i innowacyjnej, projektu budżetu państwa i planu finansowego określającego środki finansowe na naukę; opiniowanie projektów aktów normatywnych, planów działalności Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, jak też sporządzanie merytorycznych ocen sprawozdań z działalności tych agencji; przedstawianie ministrowi opinii własnych komitetu.

Z inicjatywy członków komitetu funkcja przewodniczącego będzie pełniona rotacyjnie przez 6 miesięcy. Pierwszym przewodniczącym został prof. Henryk Górecki. W połowie bieżącego roku przewodniczenie KPN przejmie prof. Tomasz Domański.

W skład KPN wchodzą: prof. Tomasz Domański (Uniwersytet Łódzki), prof. Andrzej Falkowski (Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej), prof. Andrzej Gołaś (Akademia Górniczo-Hutnicza), prof. Henryk Górecki (Politechnika Wrocławska), prof. Wiesław Andrzej Kamiński (Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej), prof. Danuta Koradecka (Centralny Instytut Ochrony Pracy), dr hab. inż. Piotr Kowalczak, prof. IŚRiL (Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN), prof. Jacek Kuźnicki (Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej), dr hab. Anna Olejniczuk-Merta, prof. ALK (Akademia Leona Koźmińskiego), dr hab. Jacek Sójka, prof. UAM (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), dr inż. Edward Wąsiewicz (Politechnika Wrocławska), dr Tomasz Zalasiński (Uniwersytet Wrocławski). ☐

Kierunki zamawiane

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu uzyskał aż 8 grantów na nowoczesne kształcenie biotechnologów, chemików, matematyków, informatyków i specjalistów w dziedzinie ochrony środowiska. To najwięcej ze wszystkich uczelni, wynika z podsumowania wyników dotychczasowych konkursów w ramach rządowego programu kierunków zamawianych. UMK jest więc liderem w realizacji tego programu.

Na przełomie stycznia i lutego 2011 ogłoszona zostanie kolejna edycja programu.

Od 2008 roku Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach rządowego programu kierunków zamawianych dofinansowuje kształcenie dodatkowych studentów w dziedzinach kluczowych dla rozwoju gospodarki kraju: matematycznych, technicznych i przyrodniczych. Analizy wykazują, że osoby wykształcone na tych specjalnościach będą wkrótce poszukiwane na rynku pracy, a ich kwalifikacje i wiedza zdobyta podczas studiów staną się nieodzownym elementem prawidłowego rozwoju polskiej gospodarki.

Jak wynika z raportu podsumowującego dotychczasowe edycje programu, najskuteczniejsze w pozyskiwaniu środków na kształcenie takich specjalistów okazały się uczelnie z województwa małopolskiego - łącznie uzyskały dofinansowanie aż 22 projektów. Uczelnie z województwa mazowieckiego uzyskały w konkursie dofinansowanie 20 projektów, a śląskiego - 19.

Wśród uczelni indywidualnych dotychczasowym liderem programu jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (8 dofinansowanych projektów). Za nim plasuje się Politechnika Śląska i Uniwersytet Warszawski, które realizują w ramach rządowego programu po 7 projektów. ☐

Politechniki popularniejsze niż uniwersytety

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego podsumowało wyniki rekrutacji na studia w roku akademickim 2010/2011. Na pierwszy rok studiów przyjęto 593 859 osób. Po raz pierwszy od wielu lat wśród kandydatów na studia politechniki okazały się popularniejsze niż uniwersytety. Na każde wolne miejsce w politechnikach przypadło 3,9 kandydatów, w uniwersytetach 3,5. To kolejna rekrutacja pokazująca efekty programu wspierania rozwoju kierunków technicznych.

– Maturzyści naprawdę polubili kierunki techniczne. To efekt szerokiej promocji studiów kluczowych dla rozwoju gospodarki – mówi minister nauki i szkolnictwa wyższego, prof. Barbara Kudrycka. – Duże znaczenie miało ogromne zaangażowanie samych uczelni w poprawę jakości kształcenia, nieustanne wzbogacanie oferty dydaktycznej oraz tworzenie nowoczesnych programów studiów. Pomógł także rządowy program tzw. kierunków zamawianych, w którym od 2008 roku dofinansowujemy studia techniczne strategiczne dla polskiej gospodarki. Ich studenci uzyskują nawet 1000 zł stypendium miesięcznie – dodaje minister. Podkreśla, że możemy dziś mówić już nie tylko o systematycznym rozwoju kierunków technicznych, ale także o istotnej poprawie struktury kształcenia w Polsce. – To sygnał wyczekiwany przez polską gospodarkę – zaznacza minister.

W pierwszej dwudziestce najpopularniejszych kierunków studiów jest aż siedem z listy kierunków zamawianych. Największy awans odnotowało budownictwo, które znalazło się na drugim miejscu wśród najpopularniejszych studiów w Polsce. Rok temu zajmowało 4. pozycję, a 3 lata temu - 11. O indeks na studia dzienne na budownictwo ubiegało się w 2010 roku prawie 31 tys. kandydatów z całej Polski.

Listę najbardziej obleganych polskich uczelni otwierają trzy politechniki: Warszawska (8,6 kandydatów na miejsce), Gdańska (7,4) i Łódzka (6,3). Za nimi jest Uniwersytet Warszawski (6,2) i Politechnika Poznańska (6,1).

Najpopularniejszym kierunkiem studiów - według liczby kandydatów na studia - pozostaje zarządzanie, na które starało się dostać 37 743 osób. Wspomniane już budownictwo zajęło drugą pozycję. Na trzecim miejscu była pedagogika z 30 414 kandydatami. W pierwszej dziesiątce znalazły się też: prawo, informatyka, ekonomia, finanse i rachunkowość, inżynieria środowiska, administracja i psychologia.

Najpopularniejszym typem uczelni pod względem liczby kandydatów były politechniki. Za nimi uplasowały się uniwersytety i uczelnie rolnicze/przyrodnicze, które miały po 3,5 kandydata na miejsce. Na każde miejsce w uczelniach ekonomicznych starało się dostać 2,8 osoby. Akademie wychowania fizycznego i uczelnie pedagogiczne miały po 2,5 kandydata na miejsce. Na końcu znalazły się państwowe wyższe szkoły zawodowe. Na jedno miejsce w tych uczelniach przypadło 1,3 kandydata. ☐

Budżet nauki i szkolnictwa wyższego

Wzrost nakładów w 2011 roku

Parlament przyjął ustawę budżetową na rok 2011. Na szkolnictwo wyższe zaplanowano w niej łączne wydatki w kwocie 10,2 mld zł, z tego z budżetu państwa 9,6 mld zł, a ze środków europejskich 621 mln złotych. W relacji do 2010 roku wydatki te wzrastają nominalnie o 4,68 proc. Największą część (7,4 mld zł) stanowią dotacje podmiotowe, które uczelnie publiczne dostają na działalność statutową.

Część budżetu szkolnictwa wyższego stanowią stypendia lub dopłaty do kredytów i pożyczek studenckich i środki na współpracę międzynarodową - np. prawie 4,7 mln zł zaplanowano na naukę języka polskiego w zagranicznych ośrodkach akademickich.

Z budżetu państwa finansowane są programy wieloletnie. Wsparcie inwestycji trzech uczelni będzie w tym roku kosztowało blisko 207 mln zł. Uniwersytet Jagielloński dostanie 55 mln zł, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza - prawie 84 mln, a biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego - 68 mln zł.

Na naukę w tegorocznym budżecie przewidziano 5,4 mld zł, z tego z budżetu państwa 4,6 mld zł, a ze środków europejskich 763 mln zł. Nominalnie oznacza to wzrost o 4,67 proc. w stosunku do roku 2010, a po uwzględnieniu planowanej rezerwy celowej, możliwy jest wzrost nakładów nawet o 23,5 proc. (łącznie 6,7 mld zł).

Pieniądze z budżetu nauki zostaną przeznaczone na finansowanie działalności instytucji naukowych, naukową współpracę międzynarodową oraz upowszechnianie nauki. Przede wszystkim jednak na granty badawcze. Projekty badawcze będą finansowane m.in. za pośrednictwem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz Narodowego Centrum Nauki. Pierwsza z tych instytucji będzie ogłaszać konkursy na badania w dziedzinie nauk stosowanych, druga w naukach podstawowych. Na działalność NCBiR zaplanowano 627,6 mln zł, natomiast NCN dostanie 305 mln zł. 20,7 mln zł otrzyma Centrum Nauki Kopernik.

Niezależnie od środków z budżetu państwa, zaplanowano, że naukę zasili w 2011 r. 300 mln zł z Funduszu Nauki i Technologii. To z Tychy środków ma być finansowany m.in. Narodowy Program Rozwoju Humanistyki.

Polska Akademia Nauk otrzyma na 2011 rok 80,1 mln zł. W stosunku do ub. roku oznacza to wzrost o prawie 26,5 mln zł, czyli o 47 proc. 13 mln zł z tej kwoty ma być przeznaczone na działalność korporacji uczonych i jej organów (np. komitetów problemowych PAN). Z tych pieniędzy sfinansowane zostaną: Komisja ds. Etyki w Nauce oraz Akademia Młodych Uczonych. 45,8 mln zł z budżetu PAN zaplanowano na działalność pomocniczych jednostek naukowych, np. bibliotek PAN w Gdańsku i w Kórniku (woj. wielkopolskie), Muzeum Ziemi w Warszawie oraz archiwa PAN w Warszawie i w Krakowie, a także na utrzymanie sześciu zagranicznych stacji naukowych PAN. 21,2 mln zł ma być wykorzystane na działalność kancelarii akademii, współpracę naukową z zagranicą oraz pokrycie bieżących kosztów eksploatacji budynków.