Podstawowym zadaniem Komitetu było opiniowanie założeń polityki naukowej oraz działań podejmowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w związku z reformą nauki, a także wszelkich aktów prawnych dotyczących organizacji i finansowania badań naukowych w Polsce opracowanych przez resort. Z tego zadania Komitet wywiązywał się z wielkim zaangażowaniem i poczuciem odpowiedzialności za polską naukę. Trzeba podkreślić, że okres, w którym działaliśmy, to czas wielkich zmian regulacji w obszarze nauki a także, w znacznie mniejszym stopniu, szkolnictwa wyższego. Chociaż to nie pierwsza zmiana w ostatnim dziesięcioleciu, tę należy uznać za najbardziej radykalną.

Jednymi z pierwszych dokumentów przedłożonych Komitetowi do zaopiniowania były: Strategia rozwoju nauki w Polsce do 2015 roku oraz Krajowy Program Badań Naukowych i Prac Rozwojowych , które zostały opracowane w poprzedniej kadencji Rady Nauki. O ile drugi dokument został ogłoszony (30.10.2008), to pierwszy z nich, choć był przedmiotem dogłębnej analizy i dyskusji, w efekcie modyfikacji zniknął z pola widzenia kierownictwa resortu. Sądzimy, że w aktualnej polityce naukowej państwa zbyt mało jest wskazań co do obszarów i priorytetów badawczych, ważnych zarówno dla rozwoju poszczególnych dziedzin nauki, jak i dla modernizacji i cywilizacyjnego rozwoju Polski, dyskusja zaś na temat strategii rozwoju nauki skupia się głównie na kwestiach organizacji i zarządzania sferą badań.

Komitet opiniował nowelizacje wcześniejszych ustaw i, konsekwentnie, zmieniane do nich rozporządzenia, a także pakiet sześciu ustaw o tytule Budujemy na Wiedzy – Reforma Nauki dla Rozwoju Polski , definiujących nowe ramy funkcjonowania polskiej nauki.

Odrębnym zadaniem Komitetu było opiniowanie budżetu, a dokładniej Planu dochodów i wydatków w części 28 – Nauka w kolejnych latach. Tu rola Komitetu de facto ograniczała się do komentowania (na ogół krytycznego) stanu rzeczy. Niezależnie od tego, czy opinia KPNiNT była wyrażana po zatwierdzeniu budżetu, czy przed, nie miała najmniejszego wpływu na jego ostateczna postać.

W kwestii budżetu 2009 KPNiNT przygotował stanowisko przyjęte następnie przez Radę Nauki. W tym stanowisku Komitet, oceniając pozytywnie proponowany wzrost nakładów na naukę, zawdzięczany funduszom europejskim, krytycznie odniósł się do pasywnego charakteru budżetu, niewykazującego przewidzianego w wieloletniej strategii wzrostu i powielającego wcześniejsze struktury wydatków.

Obok opiniowania aktów prawnych, KPNiNT zajmował się innymi zagadnieniami, ważnymi dla funkcjonowania nauki i poziomu badań naukowych w Polsce.

Kilka spotkań Komitet poświęcił ESFRI i Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej oraz kwestiom zapotrzebowania polskiego środowiska naukowego na taką infrastrukturę w perspektywie następnej dekady.

Przedmiotem zainteresowania Komitetu był również problem zbyt niskiego udziału polskich naukowców i instytucji badawczych w programach ramowych Unii Europejskiej i próba identyfikacji przyczyn takiego stanu rzeczy. KPNiNT opiniował także założenia zmian w prawie o szkolnictwie wyższym.

Lista omawianych przez Komitet problemów dotyczących funkcjonowania polskiej nauki jest długa, a wśród nich były opinie o: projekcie ustawy o Narodowym Centrum Badań Jądrowych, członkostwie Polski w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych w Dubnej, przekształceniu Głównego Urzędu Miar w Państwowy Instytut Badawczy, członkostwie Polski w Europejskim Obserwatorium Południowym i wiele innych, podejmowanych z inicjatywy Ministerstwa lub samego Komitetu.

Właśnie z inicjatywy Komitetu powstał zespół do spraw modelu kształcenia doktorów, w skład którego weszli przedstawiciele KPNiNT, PAN, KRASP, Rady Głównej JBR, Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego oraz Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów. Wyniki pracy zespołu zostały częściowo uwzględnione w nowych regulacjach dotyczących procedur uzyskiwania stopni naukowych i prowadzenia studiów doktoranckich.

Znaczącą część swojej pracy Komitet poświęcił systemowi parametrycznej oceny jakości badań realizowanych przez instytucje naukowe i zasad kategoryzacji tych instytucji. Tym zagadnieniem zajmuje się odrębny dokument.

Podsumowując można stwierdzić, że chociaż opinie Komitetu zawsze były z uwagą przyjmowane przez przedstawicieli kierownictwa Ministerstwa, to jednak, w większości przypadków nie były uwzględniane w ostatecznej formie aktów prawnych i innych dokumentów, do Komitetu zaś nigdy nie docierała informacja o powodach, dla których jego opinie nie były respektowane.

Sądzimy, że pełniejsze wykorzystanie przez kierownictwo resortu intelektualnego potencjału, doświadczenia i zaangażowania pojedynczych członków i Komitetu in gremio w rozwiązywaniu problemów sektora badań naukowych, bardziej intensywna, bieżąca współpraca Ministerstwa z Komitetem Polityki Naukowej w całym procesie tworzenia nowych rozwiązań systemowych nauki w przyszłej kadencji może przynieść korzyść nauce w Polsce. Jej elementem winien być stały przepływ informacji od kierownictwa resortu o sposobie wykorzystania formułowanych przez Komitet opinii i sugestii wraz ze wskazywaniem ograniczeń ich realizacji.

Wziąwszy pod uwagę zupełnie nowe instytucje i ramy prawne, w których będzie funkcjonować polska nauka w następnych latach, trudno doświadczenia KPNiNT przenieść wprost na grunt przyszłego Komitetu Polityki Naukowej. Sądzimy jednak, że warto zwrócić uwagę na kilka zagadnień, które powinny być przedmiotem szczególnego zainteresowania w procesie definiowania przyszłej polityki naukowej w Polsce.

W tym procesie podstawowymi obszarami zainteresowań KPN wydają się:

powrót do dyskusji na temat strategii nauki w Polsce i priorytetów badawczych, z punktu widzenia zarówno pozycji polskiej nauki w świecie, jak i celów rozwojowych kraju; opinia na temat mechanizmów sprzyjających tworzeniu/rozwijaniu ośrodków badawczych zdolnych do konkurowania z innymi instytucjami naukowymi przynajmniej w skali europejskiej; dyskusja o tworzeniu warunków dla rozwoju najmłodszej zdolnej kadry naukowej; wskazania do koordynacji różnych strumieni finansowania badań, z punktu widzenia optymalnego wykorzystania ograniczonych środków do realizacji strategicznych celów rozwojowych; ocena efektywności zaangażowania Polski w programy międzynarodowe.

Warszawa, 16 grudnia 2010 r .