Prawie każdemu zainteresowanemu nauką znane są przykłady znakomitych opracowań polskich badaczy, prac, których nie potrafiono wdrożyć i przekuć w sukces rynkowy. W zreformowanym systemie krajowa myśl naukowa ma być wykorzystywana skuteczniej. Pomóc w tym może wydany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przewodnik pod tytułem Komercjalizacja B+R dla praktyków . Podręcznik adresowany jest do instytutów badawczych, uczelni publicznych i instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk.

Narzędzie wsparcia

„Nową rolą środowiska naukowego staje się dziś przełożenie własnego potencjału intelektualnego na efekty wdrożeń nowoczesnych technologii w zamian za wymierne finansowe korzyści, które osiągnąć można z ich komercjalizacji. Jestem przekonana, że to wydawnictwo przyczyni się do upowszechnienia w naszych uczelniach i jednostkach naukowych dobrych praktyk komercjalizacji wyników badań. Niniejszy przewodnik po komercjalizacji badań stanowi swoistą mapę drogową po meandrach praw autorskich, przepisów księgowych i sprzedaży wyników prac naukowych” – napisała we wstępie do publikacji minister nauki prof. Barbara Kudrycka.

Przewodnik w sposób przejrzysty i przystępny omawia złożone zagadnienia, niezbędne do przeprowadzenia skutecznego procesu komercjalizacji prac badawczo-rozwojowych (takie jak na przykład prawo własności przemysłowej, aspekty księgowe czy podatkowe). Wymiar praktyczny i wysoki poziom merytoryczny wydawnictwo zyskało także dzięki udziałowi w pracach redakcyjnych uznanych partnerów: firmy PricewaterhouseCoopers oraz kancelarii prawniczej Salans D. Oleszczuk.

Publikację opracowano jako narzędzie wsparcia dla wszystkich osób, które w państwowych jednostkach badawczych odpowiadają za proces komercjalizacji wyników prac B+R. Chodzi tutaj na przykład o kierowników projektów badawczych, kwestorów, głównych księgowych oraz – last but not least – członków gremiów podejmujących decyzje w państwowych jednostkach badawczych. Resortowi nauki zależało na stworzeniu praktycznego i kompleksowego kompendium wiedzy z różnych obszarów tematycznych składających się na komercjalizację wyników prac badawczo-rozwojowych lub z nią związanych. Dlatego też przewodnik ma zdecydowanie praktyczny charakter, a dzięki temu wyżej wymienione osoby mogą go wykorzystywać w swojej codziennej pracy.

Podmioty, proces, metody

Informacje zawarte w podręczniku starannie wyselekcjonowano pod kątem ich przydatności na różnych etapach procesu komercjalizacji. Konsekwencją tego jest struktura publikacji.

W pierwszej części zaprezentowano instytucje uczestniczące w komercjalizacji (państwowe jednostki badawcze, PJB) oraz przedmiot tego procesu (wyniki prac badawczo-rozwojowych). Na tym etapie położono nacisk na rozpatrzenie rozwiązań systemowych o charakterze prawnym, księgowym i podatkowym, które PJB muszą wdrożyć przed rozpoczęciem procesu komercjalizacji. Poruszono między innymi kwestie ograniczeń wynikających z ustawy o finansach publicznych i ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (transakcje powyżej 50 tys. euro), a także sprzedaży środków trwałych na drodze przetargu publicznego. Pracownicy PJB dowiedzą się, co zrobić, by uzyskać patent, czy wyniki prac B+R mogą być wzorami użytkowymi i przemysłowymi, jak ma się do tego prawo własności intelektualnej i prawo autorskie etc.

Druga część to omówienie szeroko rozumianego procesu nabywania przez państwową instytucję badawczą wyników prac B+R, zarówno od pracowników jednostki, jak i od partnerów zewnętrznych. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniu wyceny wyników prac badawczo-rozwojowych, które mają być przedmiotem komercjalizacji. Czytelnik znajdzie w przewodniku między innymi: informacje na temat sytuacji, w których wykonanie wyceny jest wymagane przez prawo; listę korzyści płynących dla PJB z przeprowadzenia wyceny w pozostałych sytuacjach (czyli niewymaganych prawem); opis metodologii wyceny; procedurę pozyskiwania zewnętrznego eksperta, który może ją przeprowadzić.

Część ostatnią poświęcono procesowi komercjalizacji sensu stricto . Przedstawiono trzy podstawowe metody komercjalizacji, to jest: sprzedaż wyników , udzielenie licencji oraz tzw. komercjalizację pośrednią . Szczegółowo zanalizowany w przewodniku proces sprzedaży wyników prac B+R oraz specyfika udzielania licencji na ich wyniki przez państwową jednostkę badawczą mają charakter bezpośredni, co oznacza, że PJB traci kontrolę nad wynikami prac B+R stanowiącymi przedmiot komercjalizacji. Publikacja prezentuje również bardziej zaawansowaną – pośrednią metodę komercjalizacji, polegającą na wniesieniu wyników prac B+R jako aportu do spółki mającej przeprowadzić ich komercjalizację. Poza prawnymi aspektami wyżej wymienionych metod na tym etapie omówiono również zagadnienia księgowe i podatkowe. W publikacji użytkownik znajdzie chociażby praktyczne wskazówki, w jaki sposób powinien zaksięgować daną transakcję czy też rozliczyć ją z fiskusem.

W celu ułatwienia nawigacji w tekście przewodnika wszystkie akapity ponumerowano, zaś w treści zawarto liczne odniesienia, które wykorzystując numery akapitów, łączą różne jego fragmenty powiązane ze sobą tematycznie.