W toczącej się dyskusji na temat strategii rozwoju szkolnictwa wyższego stosunkowo mało uwagi poświęcano dotychczas sprawom kształcenia. Jest to niezrozumiałe nie tylko z tego powodu, że kształcenie jest podstawowym celem działalności uczelni, lecz także dlatego, że propozycje zmian w systemie kształcenia stanowią istotną część ogłoszonego w grudniu ubiegłego roku, i przyjętego na ostatnim posiedzeniu Zgromadzenia Plenarnego KRASP, dokumentu Strategia rozwoju szkolnictwa wyższego 2010-2020 – projekt środowiskowy . Autorzy tego projektu duże oczekiwania wiążą zwłaszcza z wdrożeniem Krajowych Ram Kwalifikacji (KRK), upatrując w tym szansę realizacji ważnych celów: poprawy jakości kształcenia oraz zwiększania społecznego zaufania do systemu szkolnictwa wyższego.

Wprowadzenie KRK przyniesie korzyści uczelniom, lecz przede wszystkim studentom i absolwentom poszukującym zatrudnienia na międzynarodowym rynku pracy. Doprowadzi ono do likwidacji centralnej listy kierunków studiów oraz zarzucenia obecnych zasad standaryzowania kierunków na rzecz określania wymagań dotyczących oczekiwanych efektów kształcenia dla możliwie szerokich obszarów, grupujących obecne kierunki studiów, w tym kierunki unikatowe i makrokierunki, a także kierunki (programy studiów) obecnie nieistniejące. Programy studiów o nazwach określonych przez uczelnie będą opracowywane zgodnie z zasadami określonymi dla poszczególnych obszarów.

Prowadzone są już działania zmierzające do realizacji takiej wizji. Rezultatem prac działającej od czterech lat Grupy Roboczej ds. KRK jest projekt ram kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego, zaś efektem prac prowadzonych przez powołane na początku bieżącego roku akademickiego zespoły eksperckie są projekty opisu efektów kształcenia dla wyodrębnionych ośmiu obszarów kształcenia.

Zawarte w środowiskowym projekcie Strategii postulaty związane z KRK oraz wyniki uzyskane przez zespoły robocze znalazły odzwierciedlenie w przedłożonym niedawno przez MNiSW projekcie nowelizacji Prawa o szkolnictwie wyższym . Zaproponowana nowelizacja, pomimo nieco ostrożnego podejścia do wprowadzania KRK, zakładającego okres przejściowy, w którym nie wszystkie uczelnie będą miały pełną swobodę wprowadzania nowych rozwiązań, stwarza szanse dokonania korzystnych dla środowiska zmian.

Niezależnie od postępu prac w sferze legislacyjnej i ostatecznego kształtu przejętych regulacji, można podjąć działania zmierzające do ukierunkowania procesu kształcenia na rozwiązania zgodne z ideą KRK. Nie ma przeszkód, aby już teraz jednostki prowadzące studia definiowały oczekiwane efekty kształcenia dla prowadzonych programów studiów i poszczególnych przedmiotów oraz sprawdzały, czy efekty te są osiągane. Kilka uczelni zainicjowało ten proces. Pożądane byłoby jednak wsparcie ze strony MNiSW, np. w formie programu pilotującego, umożliwiającego wybranym uczelniom lub wydziałom wdrażanie KRK na specjalnych prawach, z możliwością odstąpienia od wymagań określonych przez obecnie obowiązujące standardy kształcenia, oraz zapewniającego wsparcie finansowe dla takich przedsięwzięć.

Działający pod patronatem Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji Zespół Ekspertów Bolońskich, którego trzon stanowią osoby wchodzące także w skład Zespołu Bolońskiego KRASP, od wielu miesięcy prowadzi seminaria szkoleniowo-dyskusyjne na temat ram kwalifikacji, a zwłaszcza projektowania programów studiów zgodnie z koncepcją KRK. Podobne spotkania, obejmujące zajęcia warsztatowe, organizowane są także od niedawna z inicjatywy MNiSW. Zainteresowanie uczelni tego typu zajęciami jest ogromne. Podczas seminarium poświęconego nowemu podejściu do projektowania programów studiów, przeznaczonego dla prorektorów odpowiedzialnych za kształcenie, które odbyło się 1 czerwca br. w SGGW, kolejnych 80 uczelni zgłosiło chęć zorganizowania szkolenia dla swoich pracowników.

Konferencje, seminaria i warsztaty o charakterze szkoleniowym są jednocześnie formą konsultowania wyników prac związanych z KRK. Proces ten jest ważny, ponieważ nowe podejście do kształcenia łamie wiele zakorzenionych w środowisku akademickim obyczajów. Uzyskanie akceptacji środowiska dla proponowanych zmian, a wręcz uczynienie ze środowiska akademickiego „właściciela” KRK, jest kluczowe dla sukcesu prowadzonych działań reformatorskich.

Do nowego sposobu postrzegania procesu kształcenia przygotowują się także PKA oraz środowiskowe komisje akredytacyjne działające pod patronatem Komisji Akredytacyjnej KRASP. Prowadzone są prace nad opracowaniem nowego modelu i procedur akredytacji, opartych na sprawdzaniu, czy jednostka prowadząca studia właściwie zdefiniowała oczekiwane efekty kształcenia i czy potrafi wykazać, że studenci i absolwenci osiągają te efekty.

Wydaje się, że wszystkie podmioty działające w systemie szkolnictwa wyższego mają dziś wolę działania w taki sposób, aby przyszłe regulacje legislacyjne dotyczące KRK wynikały z dobrych praktyk i doświadczeń tych uczelni, które podjęły wysiłek opracowania i wprowadzania nowych, przyjaznych studentom i podnoszących jakość kształcenia rozwiązań. Stwarza to szansę na to, aby kolejny etap zmian w systemie kształcenia był wynikiem procesu inicjowanego, prowadzonego i akceptowanego przez środowisko akademickie, a przynajmniej przez jego znaczną część, nie zaś narzuconych „z góry”, niechętnie przyjmowanych rozwiązań. 