Projekt nowelizacji ustaw reformujących uczelnie gotowe

AUTONOMIA I OTWARCIE NA OTOCZENIE

Min. B. Kudrycka podczas konferencji prasowej w MNiSW

Autonomia, kreatywność, otwarcie na świat, przedsiębiorczość, etyka, transparentność, polityka aspiracyjna – to szczególnie preferowane cechy systemu szkolnictwa wyższego, które mają być upowszechniane dzięki zaproponowanej przez MNiSW reformie. 30 marca br. ministerstwo przekazało do czwartego etapu konsultacji społecznych gotowy projekt nowelizacji ustaw: prawo o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach i tytule naukowym.

– Reformując szkolnictwo wyższe chcemy uruchomić mechanizmy, które spowodują, że za pięć lat co najmniej pięć polskich uczelni znajdzie się w pierwszej setce rankingów europejskich – zapowiedziała prof. Barbara Kudrycka.

Dialog i konsultacje z przedstawicielami środowiska odbywały się w trzech etapach na przestrzeni 2 lat. – Pod wpływem tych konsultacji i merytorycznych argumentów zmodyfikowaliśmy wiele zapisów – podkreśla minister Kudrycka. Nowelizacje są integralną częścią reformy, na którą składa się także uchwalony 18 marca br. przez Sejm RP pakiet sześciu ustaw o nauce. Wspólnym celem reformy nauki i szkolnictwa wyższego jest wyższa jakość badań i dydaktyki, efektywny system finansowania i otwarcie na świat.

Propozycje ważnych zmian w szkolnictwie wyższym opisują cechy szczególnie preferowane w reformie. Po pierwsze, wskazuje się na „Autonomię i kreatywność” wraz z zapisami dającymi uczelniom większą swobodę w tworzeniu nowatorskich interdyscyplinarnych kierunków studiów, jak i rozwoju potencjału kadry akademickiej. Uczelnie będą miały też prawo zdecydować o trybie wyboru rektora – tradycyjnym lub konkursowym. Temu zaś towarzyszą nowe dodatkowe uprawnienia rektora i odpowiedzialność za efekty kształcenia.

„Otwarcie na świat” to mechanizmy, które mają pomóc w podniesieniu prestiżu polskich uczelni za granicą. Ministerstwo chce, by w ciągu 5 lat, wobec niżu demograficznego, liczba studiujących w Polsce obcokrajowców wzrosła o 50 proc., a co najmniej 5 polskich uczelni znalazło się w pierwszej setce najlepszych placówek w Europie. Przewiduje się także możliwość przedkładania rozprawy doktorskiej i obrony w języku angielskim lub językach będących przedmiotem badań oraz dodatkowe punkty za studia w języku angielskim przy ocenie akredytacyjnej. Zostaną zniesione ograniczenia dotyczące liczby zagranicznych recenzentów, biorących udział w przewodach doktorskich, a studenci z dyplomami z krajów UE i OECD bez przeszkód będą kontynuować kształcenie w Polsce.

Realizacja trzeciego filaru – „Przedsiębiorczość i praktyka” – ma poprawić współpracę uczelni z przedsiębiorstwami. Stanie się tak m.in. dzięki włączeniu przedstawicieli sektora gospodarczego do współpracy przy tworzeniu programów nauczania, tworzeniu strategii uczelni i do uczestniczenia w pracach organów opiniodawczo−doradczych i kontrolnych. Uczelnie będą zobowiązane do monitorowania zawodowych losów absolwentów na rynku pracy – wnioski zastosowane zostaną w kreowaniu oferty i programów studiów oraz strategii uczelni. Powołany reformą rzecznik praw absolwenta działać będzie na rzecz ograniczenia barier w dostępie absolwentów do wykonywania zawodu po obronie magisterium.

Czwarty obszar zmian – „Etyka i transparentność” – zakłada upowszechnienie procedur konkursowych na stanowiska akademickie oraz zakaz podległości służbowej, będącej powodem stronniczości czy konfliktu interesów. Ogranicza się wieloetatowość – na drugim etacie będzie można pracować tylko za zgodą rektora. Nowelizacja wprowadza także możliwość prowadzenia publicznych obron prac licencjackich, inżynierskich oraz magisterskich na wniosek promotora lub studenta oraz obowiązek przekazywania studentom kopii recenzji prac dyplomowych. Uczelnie będą musiały podpisywać umowy cywilno−prawne ze studentami i precyzyjnie określać katalog bezpłatnych usług na studiach stacjonarnych w uczelniach publicznych. Na wszystkie stanowiska akademickie organizowane będą konkursy z informacją na ogólnopolskim internetowym „słupie ogłoszeniowym”.

Piąty, kluczowy filar reformy to „Polityka aspiracyjna”, która wprowadza mechanizmy promowania najlepszych. Powstanie specjalny fundusz projakościowy, z którego popłyną pieniądze dla najlepszych ośrodków naukowych, wydziałów i jednostek naukowych uczelni, także na kierunki ocenione przez PKA jako wyróżniające się, na studia doktoranckie prowadzone przez uczelnie niepubliczne oraz na specjalne stypendia dla doktorantów i studentów.

Jednym z najważniejszych elementów reformy jest wyłanianie Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących. Wydziały lub instytuty uczelni publicznych i niepublicznych, które po konkursie uzyskają status KNOW, będą mogły przez 5 lat liczyć na dodatkowe finansowanie z funduszu projakościowego.

– Wszystkie wybitne wydziały i jednostki naukowe z uczelni publicznych i niepublicznych, z największych ośrodków akademickich i mniejszych miast, będą mogły ubiegać się w drodze konkursów o ten szczególny status. Decydować będzie jakość prowadzonych prac. W ten sposób chcemy koncentrować największy kapitał badawczy i dydaktyczny, skupiać najwybitniejszych naukowców, doktorantów i studentów, aby budować silne ośrodki, zdolne konkurować w Europie i na świecie – mówi minister Kudrycka.

Ponadto pojawi się Program „Diamentowy Grant”, przeznaczony dla najlepszych studentów. Uzyskiwane w nim granty umożliwią prowadzenie wyspecjalizowanych badań już po ukończeniu 3 lat studiów lub po licencjacie, a w efekcie możliwe będzie uzyskanie doktoratu (nawet bez konieczności zdobycie stopnia magistra).

Chociaż MNiSW przeprowadziło już intensywne, niemal dwuletnie konsultacje nad założeniami nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, a Regulamin Pracy Rady Ministrów nie przewiduje uzgodnień na tym etapie prac legislacyjnych, prof. Barbara Kudrycka, minister nauki i szkolnictwa wyższego zaprosiła jeszcze raz partnerów społecznych do wyrażenia opinii na temat projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Po 30 dniach konsultacji projekt trafi na posiedzenie Rady Ministrów, a potem zostanie skierowany do Sejmu. Zmiany prawdopodobnie zaczną obowiązywać od 1 października 2011 roku. W opinii minister nauki jest to dopiero wstęp do długofalowej reformy szkolnictwa wyższego, która będzie rezultatem przyjęcia przez rząd strategii rozwoju szkolnictwa wyższego do 2020 roku.

Sejm RP

SEJM PRZYJĄŁ REFORMĘ NAUKI

Młodzi badacze skorzystają na reformie

Niemal jednogłośnie przyjęli posłowie podczas posiedzenia Sejmu 18 marca sześć ustaw reformujących polską naukę. Zakładają one m.in. konkursowe przyznawanie pieniędzy na badania, likwidację najgorzej ocenianych instytutów oraz bliższą współpracę sektorów nauki i gospodarki. Pakiet ustaw ma wejść w życie od nowego roku akademickiego.

Minister nauki podkreśliła, że reforma stworzy polskim naukowcom warunki do odważnej konkurencji w wymiarze europejskim i światowym oraz pomoże osiągać najwyższe szczyty badawczych poszukiwań. – Uznaję za szczególnie symboliczne i ważne, że naszą reformę nauki poparły wszystkie siły polityczne. Ogromnie cieszy konsensus ponadpartyjny dla spraw tak wielkiej wagi – podkreśliła prof. Barbara Kudrycka.

Głosowania ustaw:

• o zasadach finansowania nauki – 424 posłów, za: 423, przeciw: 1, wstrzymało się: 0

• o Polskiej Akademii Nauk – 423 posłów, za: 419, przeciw: 4, wstrzymało się: 0

• o Narodowym Centrum Nauki – 425 posłów, za: 422, przeciw: 0, wstrzymało się: 3

• o instytutach badawczych – 422 posłów, za: 419, przeciw: 1, wstrzymało się: 2

• o NCBiR – 423 posłów, za: 421, przeciw: 0, wstrzymało się: 2

Podstawowym celem reformy jest wprowadzenie mechanizmów projakościowych. Autonomiczny Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych według transparentnych zasad oceni pracę wszystkich instytutów naukowych, a te odnoszące największe sukcesy naukowe będą mogły liczyć na największe finansowe wsparcie państwa. W efekcie reformy powstanie w Krakowie niezależne od polityków Narodowe Centrum Nauki – wybitni uczeni zdecydują o rozdziale publicznych środków na badania podstawowe. Istniejące już Narodowe Centrum Badań i Rozwoju odpowiadać będzie za kreowanie strategicznego dla rozwoju Polski programu badań. Jego zadaniem będzie też włączanie podmiotów gospodarczych we współpracę z sektorem nauki (przedsiębiorcy będą mogli m.in. ubiegać się o granty badawcze w ogłaszanych konkursach bez dotychczasowej bariery dostępu, czyli 400 tys. euro przeznaczonych na badania i rozwój). Do 2015 r. 50 proc. budżetu nauki będzie przeznaczane na konkretne projekty, realizowane w drodze konkursów w ww. niezależnych agencjach. Przekształcone w instytuty badawcze obecne jednostki badawczo−rozwojowe będą w większym stopniu zorientowane na zastosowanie wyników badań w praktyce i ich komercjalizację.

Dzięki reformie poprawi się sytuacja młodych uczonych. Narodowe Centrum Nauki przeznaczy co najmniej 20 procent funduszy na badania prowadzone przez badaczy do 35. roku życia. Upowszechnienie kontraktowego zatrudniania oraz konkursów na stanowiska ułatwią krajowe i międzynarodowe kariery.

Ważnym zadaniem reformy będzie odbudowa i wzmocnienie etosu polskiej nauki – pakiet przewiduje m.in. zakaz podległości służbowej osób spokrewnionych i spowinowaconych we wszystkich instytucjach badawczych. Pozwoli to skutecznie walczyć z nepotyzmem, a kariery naukowe budować wyłącznie w oparciu o własne osiągnięcia naukowe. Nowe prawo wzmocni też walkę z plagiatami i nieuczciwością naukową. Przy Polskiej Akademii Nauk powstanie Komisja ds. Etyki w Nauce.

Wkrótce do Sejmu trafią projekty ustaw nowelizujących prawo o szkolnictwie wyższym. Obecny rząd podjął się pierwszej od 1989 roku niemal jednoczesnej, kompleksowej i spójnej reformy dwóch powiązanych ze sobą sektorów: nauki i szkolnictwa wyższego.

AK, BP