Uniwersyteckie poradnie prawne to inicjatywa, której przyświecają dwa cele – edukacyjny i wychowawczy. Program ten służy przede wszystkim udoskonaleniu procesu edukacji prawniczej. Dzięki niemu studenci ostatnich lat studiów, pod okiem pracowników naukowych i czynnych prawników, udzielają porad prawnych. W ten sposób dostają szansę zetknięcia się z zawodem – do którego przygotowywali się do tej pory jedynie teoretycznie – już na etapie akademickim. Cel społeczny to udzielanie pomocy osobom ubogim. Cel ten służy uzmysłowieniu studentom, że zawód prawnika to pewnego rodzaju służba publiczna. Służyć powinni oni zatem tym, którzy sami nie są w stanie sobie tego rodzaju pomocy zapewnić – ubogim i ludziom, których prawa są w drastyczny sposób naruszane. Osobami, którym w szczególności poświęcona jest działalność poradni, są bezrobotni, emeryci, renciści, niepełnosprawni, ofiary przestępstw, uchodźcy, cudzoziemcy, bezdomni.

Idea działalności poradni opiera się na założeniu, że w polskim systemie prawnym uzyskanie bezpłatnej porady jest możliwe dopiero na etapie procesu sądowego. Nie ma zatem takiej instytucji, która zapewniłaby obywatelowi dostęp do informacji na temat przysługujących mu praw lub nałożonych na niego obowiązków w postępowaniu przedprocesowym. W ten sposób rodzi się zapotrzebowanie na usługi organizacji trzeciego sektora, w tym uniwersyteckich poradni prawnych.

Poradnie prawne na świecie

Na początku XX w. w rosyjskich i amerykańskich periodykach prawniczych pojawiły się pierwsze wzmianki na temat bezpłatnych porad udzielanych przez studentów osobom niezamożnym. W latach 60. w Stanach Zjednoczonych uniwersyteckie poradnie (Legal Clinics) działały już przy każdej uczelni mającej wydział prawa. Dzięki wsparciu merytorycznemu American Bar Association i finansowemu Fundacji Sorosa program nauczania klinicznego przeniósł się także poza USA. Szybko się przyjął w państwach środkowowschodniej Europy: Polsce, Czechach, Słowacji, Rosji, Bułgarii, Chorwacji, Serbii i Czarnogórze, Macedonii, Mołdawii, Ukrainie, Litwie, Łotwie, Armenii i Azerbejdżanie.

W Europie Zachodniej kliniki są mniej popularne. Działają we Francji, Niemczech, Austrii, pojedyncze w Belgii i Holandii. W Wielkiej Brytanii funkcjonuje Organizacja Klinicznej Edukacji Prawnej. W Afryce najbardziej rozwinięty system poradni funkcjonuje w RPA. W Ameryce Łacińskiej darmową pomoc prawną można otrzymać w Chile, Argentynie, Peru i Meksyku. Kliniki działają także w Azji – w Tajlandii, Bangladeszu, Indiach, Indonezji i na Filipinach. Idea powoli rozwija się także w Chinach. (...)