Aby stymulować prowadzenie badań naukowych na światowym poziomie, Unia Europejska rozpoczęła finansowanie prestiżowych grantów badawczych, o które na zasadzie konkurencji mogą się ubiegać naukowcy z całej Europy. Granty przyznawane są w dwóch kategoriach: Starting Research Grants dla młodych badaczy do 8 lat po doktoracie i Advanced Grant, kategoria otwarta, adresowana do najlepszych uczonych całego kontynentu. Wnioski przyjmuje i granty przyznaje European Research Council z Brukseli, w którego skład wchodzą znani uczeni reprezentujący różne dziedziny nauki i różne kraje Europy. W Radzie Naukowej ERC nasz kraj reprezentuje prof. Michał Kleiber, prezes PAN.

Falstart juniorów

Gdy jesienią 2007 ogłoszono wyniki pierwszego konkursu o granty ERC w kategorii „młodzieżowej”, nie mieliśmy się z czego cieszyć. Niewiele polskich wniosków przeszło do drugiego etapu konkursu, a do realizacji nie został zakwalifikowany żaden (por.: Cezary Wójcik, Młodzi naukowcy z Polski nie dostaną pieniędzy z UE – Gazeta Wyborcza)!

W Internecie często pojawiały się opinie, że decyzje o przyznaniu grantów ERC mają niekiedy podłoże polityczne. Aby zweryfikować taką tezę i dowiedzieć się, jak takie wnioski były oceniane, wiosną roku 2008 przeprowadziłem ankietę wśród 6 polskich recenzentów reprezentujących różne dziedziny wiedzy (medycyna, biologia, fizyka, archeologia), którzy należeli do międzynarodowych paneli ekspertów oceniających wnioski.

Wszyscy ankietowani recenzenci twierdzili, że o przyznaniu grantów decydowały czynniki merytoryczne (por.: Adam Łomnicki, Liderzy i maruderzy, „Forum Akademickie” nr 2/2008 oraz Leszek Kaczmarek, Sukces po europejsku, „Academia” nr 4/2007). Za kluczowy czynnik uznano dotychczasowy dorobek wnioskodawcy, często mierzony liczbą opublikowanych prac i prestiżem czasopism, w których się one ukazały oraz liczbą uzyskanych cytowań. Dopiero na drugim miejscu znalazł się przedstawiony we wniosku plan projektowanych badań.

A oto uśredniona lista wag poszczególnych czynników, które według ankietowanych w największym stopniu decydowały o ocenie wniosku: dotychczasowe osiągnięcia – 45, przedstawiony plan badań – 35, jasno wyrażone dążenie do naukowej samodzielności – 10, zaplecze umożliwiające prowadzenie badań – 7, inne czynniki – 2, opinie o wnioskodawcy – 1.