W ostatnich dniach marca w Lizbonie odbyła się, zorganizowana przez European University Association, Konwencja Uczelni Europejskich. Było to czwarte z serii tego typu spotkań, organizowanych co 2 lata, tradycyjnie poprzedzających konferencje ministerialne, na których zapadają kluczowe decyzje dotyczące Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego (EHEA). Tak jak poprzednio, głównym celem Konwencji było sformułowanie tez, na podstawie których EUA Council opracowała tekst deklaracji – przesłania adresowanego do ministrów, którzy zbiorą się w maju w Londynie.

W Konwencji uczestniczyło ponad 700 osób z 49 krajów: przede wszystkim rektorzy uczelni członkowskich EUA, ale także osoby desygnowane przez ministerstwa krajów uczestniczących w Procesie Bolońskim oraz przedstawiciele wszystkich reprezentatywnych instytucji i organizacji międzynarodowych działających w obszarze szkolnictwa wyższego, w tym liczna grupa studentów reprezentujących Porozumienie Europejskich Organizacji Studenckich (ESIB).

O randze Konwencji najlepiej świadczy udział w jej obradach José Barroso, przewodniczącego Komisji Europejskiej, Jana Figela, komisarza UE odpowiedzialnego za edukację oraz Fotisa Kafatosa, przewodniczącego niedawno utworzonej European Research Council (ERC). Występując na zakończenie Konwencji, José Barroso wyraźnie podkreślił wzrastające znaczenie uczelni w procesie realizacji celów stojących przed Europą. Wyraził swe poparcie dla reform zachodzących w europejskim szkolnictwie wyższym oraz zadeklarował, że w najbliższych miesiącach rozwój wiedzy i badania naukowe umieszczone zostaną na początku listy spraw, którymi zajmować się będzie Komisja Europejska.

Choć Konwencja była spotkaniem przedstawicieli uczelni europejskich, coraz wyraźniej akcentowane było ogólnoświatowe znaczenie zmian związanych z tworzeniem EHEA i ich wpływ na szkolnictwo wyższe na innych kontynentach. Było to widać w wystąpieniach zaproszonych gości: Davida Warda, prezydenta American Council on Education oraz Zhang Xinshenga, wiceministra edukacji Chin.

Jednym z punktów programu Konwencji była prezentacja wstępnej wersji najnowszego raportu o stanie szkolnictwa wyższego w Europie – Trends V. Raport ten został przygotowany przede wszystkim na podstawie materiałów przekazanych przez krajowe konferencje rektorów oraz informacji zebranych podczas wizyt studialnych ekspertów EUA w wybranych uczelniach. Warto przy okazji podkreślić, że wśród 15 instytucji wizytowanych w okresie październik−grudzień 2006 znalazły się dwie uczelnie członkowskie KRASP: SGGW oraz Politechnika Poznańska.

Wyniki obrad Konwencji oraz stwierdzenia zawarte w raporcie Trends V znalazły odzwierciedlenie w Deklaracji Lizbońskiej, której ostateczny tekst przyjęto 13 kwietnia na posiedzeniu EUA Council.

W deklaracji tej, noszącej tytuł Europe’s universities beyond 2010: Diversity with a common purpose, znalazło się m.in. stwierdzenie o potrzebie różnicowania misji szkół wyższych. Masowe kształcenie na poziomie wyższym wymaga istnienia uczelni o różnie zdefiniowanej misji i różnych profilach działalności, oferujących programy studiów prowadzące do osiągnięcia zróżnicowanych kwalifikacji. W tych warunkach ocena uczelni nie powinna zależeć od charakteru jej misji, lecz od tego, jak dobrze ta misja jest realizowana. Organizacja systemu szkolnictwa wyższego w poszczególnych krajach i w skali Europy powinna natomiast zapewniać drożność systemu złożonego z różnego typu uczelni, tzn. możliwość stałego pogłębiania wiedzy i umiejętności oraz uzyskiwania kolejnych dyplomów, niezależnie od dotychczasowej ścieżki kształcenia.

Obrady Konwencji uwidoczniły znaczny postęp w procesie budowania EHEA. Tym niemniej istnieją obszary, gdzie pożądane zmiany zachodzą zbyt wolno. Należy do nich wdrażanie modelu kształcenia „zorientowanego na studenta”, co związane jest m.in. z wykorzystaniem – przy definiowaniu wymagań programowych oraz ocenie jakości kształcenia – podejścia opartego na wynikach kształcenia, tzn. na tym, „co student i przyszły absolwent ma umieć”, a nie na tym, „czego będziemy go uczyli”. Na takim właśnie rozumieniu celów kształcenia są oparte tworzone obecnie krajowe struktury kwalifikacji (qualification frameworks), mające w perspektywie zapewnić „czytelność” dyplomów i stworzyć warunki do porównywania i uznawania wykształcenia w skali europejskiej. Doprowadzi to do zwiększenia szans zatrudnienia i lepszego wykorzystania kwalifikacji absolwentów szkół wyższych w Europie, a jednocześnie ukształtuje pojęcie absolwenta „uczelni europejskiej”, co może być ważne z punktu widzenia możliwości pozyskiwania studentów z krajów pozaeuropejskich przez polskie uczelnie.

W ostatnim dniu Konwencji, przed wystąpieniem komisarza Barroso, miałem okazję przedstawić prezentację dotyczącą najbliższej konferencji EUA, której temat Governance of the European university system after 2010 stanowi niejako naturalną kontynuację rozważań prowadzonych w Lizbonie, a która odbędzie się w naszym kraju (w PWr.), w dniach 25−27 października 2007. Zaprosiłem oczywiście do Wrocławia wszystkich uczestników Konwencji.