Planowany scenariusz zdarzeń jest bardzo prosty. 11 lipca 2006 roku uczniowie w swoich szkołach odbiorą świadectwa maturalne. Świadectwa zostaną wydrukowane w okręgowych komisjach egzaminacyjnych (OKE) i przekazane do szkół. Takich komisji jest w Polsce osiem (w Gdańsku, Jaworznie, Krakowie, Łodzi, Łomży, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu). Każda okręgowa komisja egzaminacyjna korzysta z systemu informatycznego, w którym są przechowywane wyniki matur uczniów z podległego komisji okręgu. System umożliwia zbieranie danych o wynikach egzaminu maturalnego i drukowanie świadectw. W tym roku po raz pierwszy posłuży także do utworzenia pliku z wynikami matur tych tegorocznych maturzystów, którzy wyrazili zgodę na ich przekazanie do szkół wyższych na potrzeby rekrutacji na studia. W godzinach wieczornych lub nocnych z 11 na 12 lipca plik zostanie przekazany do Krajowego Rejestru Matur, czyli systemu KReM, umieszczonego na serwerze Uniwersytetu Warszawskiego. Ponieważ zrobią to wszystkie OKE, więc tym samym w systemie KReM zostaną zgromadzone wyniki matur wszystkich tegorocznych maturzystów, o ile oczywiście wyrazili na to zgodę.

Teraz do działania przystąpią uczelnie. Przekażą do systemu KReM, przygotowane w pliku tekstowym, numery PESEL swoich tegorocznych kandydatów na studia, a następnie pobiorą, również w pliku tekstowym, wyniki matur tych spośród nich, którzy zgodzili się na ich udostępnienie. Ten plik zostanie wciągnięty do systemu informatycznego wyższej uczelni, którego zadaniem jest rekrutacja i kwalifikacja na studia. W niektórych uczelniach będą to złożone systemy internetowe, umożliwiające zdalną rekrutację i automatyczną kwalifikację, w innych być może proste arkusze kalkulacyjne, do których dane ręcznie wprowadzali pracownicy uczelni na podstawie złożonych przez kandydatów dokumentów. Jeśli system potrafi automatycznie kwalifikować kandydatów na studia, zgodnie z ich preferencjami, to mając wyniki matur będzie w stanie jeszcze tej samej doby przygotować ostateczne listy kwalifikacyjne.

Wiarygodność i czas

Powstanie systemu KReM było możliwe dzięki podpisaniu umowy – 15 marca 2006 – między dyrektorami OKE a rektorem Uniwersytetu Warszawskiego. W umowie UW zobowiązał się do wykonania systemu, zapewnienia środków niezbędnych do jego działania oraz administrowania nim. OKE natomiast zobowiązały się do przekazania do KReM wyników matur uczniów ze swoich okręgów. Są to wyniki ze świadectw dojrzałości i ewentualnych aneksów do świadectw, gdyż maturzyści mają prawo do poprawiania poszczególnych przedmiotów maturalnych w kolejnych sesjach. Przewidziano także scenariusz dostarczania wyników poprawionych na skutek odwołania.

Mogłoby się wydawać, że istnieje prostszy scenariusz przekazania wyników matur od wszystkich okręgowych komisji egzaminacyjnych do wszystkich uczelni w Polsce, gdyż jest przecież Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE), która także utrzymuje system informatyczny z wynikami maturalnymi. Jednak na mocy prawa CKE gromadzi jedynie zbiorcze wyniki bez numerów PESEL, czyli może wyliczać globalne statystyki, nie może natomiast podać wyniku konkretnego maturzysty. Stąd konieczne było powstanie systemu informatycznego, który mógłby pełnić rolę pośrednika między komisjami a szkołami wyższymi. To jest właśnie zadanie KReM.

Podstawą działania systemu zgodnie z opisanym wcześniej scenariuszem jest zgoda maturzysty. W tym roku po raz pierwszy uczniowie, wybierając we wrześniu przedmioty maturalne, mogli na tym samym formularzu wyrazić zgodę na przekazanie wyników do szkół wyższych w celu rekrutacji na studia. Taką zgodę wyraziła zdecydowana większość, w skali kraju ok. 90 proc. Dane te zostały następnie wprowadzone do systemów informatycznych OKE, dzięki czemu są dostępne w postaci elektronicznej. Pozostali tegoroczni maturzyści nadal mają taką możliwość, wystarczy podpisać odpowiedni formularz i przekazać go dyrekcji szkoły. Dane każdego maturzysty są przechowywane w bazie systemu KReM przez 5 lat od czasu ostatniej modyfikacji, po czym są usuwane.

To właśnie maturzyści są głównymi beneficjantami systemu KReM. Do tej pory najczęściej uczelnie w procesie rekrutacji wymagały osobistego dostarczenia wyników matur razem z pozostałymi dokumentami. Było to kłopotliwe i kosztowne, zwłaszcza gdy kandydat aplikował do kilku uczelni w różnych miastach. Teraz uczelnie będą dysponować wiarygodnymi wynikami matur bez pobierania świadectw maturalnych od kandydatów. Dzięki otrzymaniu tych wyników drogą elektroniczną, szybciej ogłoszą listy osób zakwalifikowanych na poszczególne kierunki studiów. Komisje rekrutacyjne będą miały ułatwione zadanie, gdyż odpadnie konieczność ręcznego wprowadzania wyników matur do systemu informatycznego bądź ich ręcznej weryfikacji w przypadku, gdy wyniki są wprowadzane przez Internet bezpośrednio przez kandydatów. Zatem to także uczelnie można zaliczyć do beneficjantów systemu KReM.

Uczelnia musi jednak spełnić pewne wymagania formalnoprawne. Niezbędne jest podpisanie umowy z Uniwersytetem Warszawskim. Umowa zobowiązuje UW do przekazania uczelni wyników matur zgodnie z określonym harmonogramem i w określonym formacie. Uczelnia natomiast zobowiązuje się do pobierania wyników matur tylko swoich kandydatów na studia, do nieujawniania tych wyników podmiotom nieuprawnionym oraz do wykorzystywania pobranych danych jedynie w celu wykonywania zadań statutowych związanych z rekrutacją na studia. W szczególności uczelnia zobowiązuje się, że nie będzie przetwarzać statystycznie pobranych danych ani publikować ich w jakiejkolwiek postaci. Uczelnia jest także zobligowana do pobierania uaktualnionych wyników i usuwania ich poprzednich wersji. W przypadku wycofania przez maturzystę zgody na przetwarzanie jego danych osobowych, uczelnia musi usunąć dane tego maturzysty najszybciej jak to możliwe po otrzymaniu odpowiedniego zawiadomienia.

Umowę może podpisać każda wyższa uczelnia w Polsce. Wystarczy w tym celu pobrać ją ze strony https://krem.uw.edu.pl (por. rys. 1), wypełnić i przesłać pod adresem podanym na tej samej stronie www. Razem z umową należy wypełnić kartę rejestracyjną administratorów, którzy dostaną konta w systemie KReM oraz uprawnienia do wprowadzania plików z numerami PESEL i pobierania plików z wynikami matur.

Zabezpieczenia systemu

KReM powstał na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. Oprogramowanie zaprojektowali i wykonali pracownicy i studenci wydziału. Wykorzystano darmowe technologie: MySQL, Apache, PHP, HTML, Javascript, Smarty. Główny nacisk położono na zapewnienie bezpieczeństwa systemu. Administratorem danych osobowych przechowywanych w systemie jest OKE, z której dane pochodzą, natomiast administratorem bezpieczeństwa jest UW, stąd konieczność szczególnego dbania o bezpieczeństwo danych. Maszyna z systemem KReM jest chroniona zaporą ogniową. Przepuszczane są jedynie zapytania pochodzące z komputerów, których sieciowe identyfikatory zostały wcześniej zarejestrowane w systemie. Komunikacja odbywa się po szyfrowanym protokole. Serwis KReM jest identyfikowany certyfikatem. Dodatkowo system korzysta z infrastruktury klucza publicznego. Każdy przesyłany plik – z OKE do KReM, z uczelni do KReM, z KReM do uczelni – jest przed wysłaniem podpisywany kluczem prywatnym nadawcy, a po odebraniu odczytywany kluczem publicznym nadawcy. KReM nie przyjmie zatem danych od osób nieuprawnionych do ich przesłania, a odbiorcy danych pochodzących z KReM mają możliwość weryfikacji, czy dane pochodzą z właściwego źródła. W szczególności KReM przechowuje wszystkie otrzymane i wysłane pliki w oryginalnej postaci, w przypadkach spornych będzie więc możliwość weryfikacji.

Dodatkowo w systemie funkcjonuje bardzo szczegółowy mechanizm rejestrowania zachodzących zdarzeń. Każda przeprowadzana w systemie akcja jest identyfikowana unikatowym identyfikatorem wykonującego ją użytkownika, stemplowana czasem i zapisywana w systemowym rejestrze. Można więc szczegółowo prześledzić ruchy każdego użytkownika.

KReM pełni rolę pośrednika między wieloma podmiotami. Okręgowych komisji egzaminacyjnych jest co prawda tylko osiem (por. rys. 2), ale korzystających z systemu wyższych uczelni potencjalnie bardzo dużo. Dlatego możliwie wiele czynności powinno być zautomatyzowanych, ale z zachowaniem niezbędnych zasad bezpieczeństwa. W szczególności to użytkownicy z uczelni i OKE sami zakładają w systemie konta, które potem są jedynie aktywowane przez administratora systemu, po sprawdzeniu danych zawartych w przesłanych pocztą kartach rejestracyjnych i po weryfikacji skrótu podpisu kwalifikowanego w bezpośredniej rozmowie telefonicznej.

Strona informacyjna systemu jest dostępna pod adresem https:// krem.uw.edu.pl. Można tam znaleźć pełną dokumentację, przykładowe pliki z numerami PESEL i wynikami matur, również w postaci podpisanej kluczem prywatnym systemu, kody arkuszy egzaminacyjnych i wiele dodatkowych informacji dla użytkowników, a także dowiązanie do wersji demonstracyjnej systemu i do właściwego rejestru matur. Ten ostatni jest dostępny jedynie dla autoryzowanych komputerów i użytkowników. Pomoc oraz dodatkowe informacje można uzyskać pod adresem krem@mimuw.edu.pl.

Dr Janina Mincer−Daszkiewicz jest pracownikiem Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego.