Zrównoważona perspektywa czasu

Autorzy niniejszej książki zwracają uwagę, jak ważne jest świadome i dojrzałe przyjęcie odpowiedniej postawy wobec czasu. Różne perspektywy oraz interpretacje przeszłości, teraźniejszości i przyszłości kształtują nas w pozytywny bądź negatywny sposób. Poziom lęku, stresu i depresji zależy od tego, czy jesteśmy przekonani, że to nie nasze, z góry określone przeznaczenie, lecz my sami mamy kontrolę nad swoim życiem.

Publikacja utytułowanych i doświadczonych psychologów zawiera inspirujące do przemyśleń historie ludzi, którzy doświadczyli zła, przeżyli nieszczęścia, musieli zmierzyć się z utratą kogoś bliskiego, przemocą lub traumą związaną ze służbą wojskową w czasie wojny. Wzruszające opowieści bohaterów książki skłaniają do refleksji, jak ważne jest przyjęcie konstruktywnej postawy wobec wydarzeń minionych, bieżących oraz przyszłych, które składają się na nasze życie. Książka kończy się ważnym stwierdzeniem nie tylko o charakterze naukowym. Autorzy podkreślają, że „terapia równoważeniem perspektyw czasu jest jeszcze w powijakach, zwiastuje jednak zmianę paradygmatu w psychologii, pozostawiając w tyle wąską, medyczną metaforę choroby psychicznej; działa głęboko w ludzkim kontekście osobistych perspektyw czasu, zmierzając do osiągnięcia realnych rozwiązań i poprawy funkcjonowania. W bardzo konkretny sposób oznacza to zastępowanie negatywnej przeszłości – wspólnej całej naszej dziedzinie – koncepcjami o bardziej pozytywnym charakterze oraz wspólne działania na rzecz lepszej przyszłości dla naszych klientów, ich rodzin i nas samych jako osób prowadzących terapię”.

Twórcy teorii zrównoważonej perspektywy czasu zakładają, iż należy dążyć do tego, aby zastępować negatywną przeszłość, teraźniejszy fatalizm oraz niepewną, pełną obaw przyszłość podejściem zapewniającym osiągnięcie optymalnego stanu psychicznego. Jest to możliwe wtedy, gdy w naszej świadomości pojawią się tendencje do postrzegania przeszłości jako sfery pozytywnych doświadczeń i przeżyć, a lęk, strach i depresja zostaną zastąpione dążeniem do teraźniejszego hedonizmu. To ostanie słowo może wydawać się zbyt skrajne, a nawet negatywne. Autorzy książki podkreślają jednak, że ów termin oznacza otwartość i zaangażowanie, umiejętność twórczego i optymistycznego korzystania z dóbr, których wcześniej nie potrafiliśmy lub nie chcieliśmy dostrzegać. Nieraz wystarczy ponownie zacząć zauważać to, co niegdyś było dla nas ważne, dobre i ciekawe, co sprawiało nam przyjemność i ubarwiało nasze życie, aby pozwolić sobie na nowe otwarcie, bez cierpienia związanego z nieustannym zamykaniem się w kręgu bólu, który już został przeżyty i stanowi jedynie część naszej bogatej także w inne, pozytywne doświadczenia przeszłości.

Jeden z pacjentów, poddany terapii zaproponowanej przez autorów książki, zauważył: „Zachowanie prospołeczne było kolejną formą selektywnego hedonizmu. (…) Fatalizm przyczepił się do mnie i nie chciał odpuścić. Były rzeczy, które chciałem osiągnąć, ale łatwo się rozpraszałem. Pod koniec dnia nie osiągałem kompletnie nic. To było niesamowicie frustrujące, więc wpadałem we wściekłość. Doktor zaproponował proste rozwiązanie: stworzenie listy i trzymanie się jej. (…) W ten sposób na koniec dnia, zamiast być sfrustrowanym, mogłem się czuć dobrze z tym, co udało mi się osiągnąć. (…) Dlaczego sam o tym nie pomyślałem?”. Proste rozwiązania bywają nierzadko najlepsze. Ważna jest konsekwencja, spokojne dążenie do celu, jakim ma być realna poprawa jakości naszego życia. Nieraz pojawiają się opinie, iż w czasach dominacji popkultury każdy z nas potrzebuje psychologa. Z pewnością każdy może przeczytać Siłę czasu i wynieść z lektury coś wartościowego dla siebie.

Agnieszka Palicka

Philip ZIMBARDO, Richard SWORD, Rosemary SWORD, Siła czasu , przekład Anna Cybulko, redakcja naukowa Maria Materska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.