Władczyni

Królowa Elżbieta II jest w Anglii tematem numer jeden. Autorzy licznych publikacji nie kryją negatywnych poglądów i jawnie krytykują rodzinę królewską. Wszystko to wpływa na jej postrzeganie oraz ocenę. Na badaniu wizerunku publicznego monarchii brytyjskiej w latach panowania Elżbiety Windsor swoją książkę oparła Wioletta Wilk-Reguła, doktor filologii angielskiej i politolog, prorektor ds. nauki i współpracy międzynarodowej Wyższej Szkoły Studiów Międzynarodowych w Łodzi.

Urodzona w Londynie w 1926 r. Elżbieta Aleksandra Maria z dynastii Windsor, pierwsza córka króla Jerzego VI i Elżbiety Bowes-Lyon, zwanej Królową-Matką, była trzecia w linii sukcesji do tronu brytyjskiego. Jej koronacja nastąpiła niespodziewanie szybko. W 1936 r. zmarł król Jerzy V, w tym samym roku, pragnąc poślubić rozwódkę, abdykował Edward VIII. Ich następca – ojciec Elżbiety, zmarł w 1952 r. Niespełna 26-letnia Elżbieta była już wówczas żoną księcia Filipa i matką Karola i Anny. Cieszyła się popularnością i powszechnym szacunkiem.

Brytyjczycy z jej koronacją wiązali wielkie nadzieje. Mówiono o nadejściu drugiej „ery elżbietańskiej”. Prawdopodobnie z tego powodu zdecydowano się na bezpośrednią transmisję telewizyjną uroczystości koronacyjnej. Dzień ten zmienił stosunek obywateli do monarchii, otworzył bowiem drzwi do życia rodziny królewskiej. Drzwi tych nie udało się już zamknąć. Im częściej temat monarchii pojawiał się w prasie, tym rzadziej obywatele byli wobec niego bezkrytyczni. Zdaniem Wilk-Reguły najsilniej na wizerunek monarchii brytyjskiej wpłynęły: ślub księcia Karola z Dianą, ich kłopoty małżeńskie, a wreszcie rozwód, tragiczna śmierć Lady Di, rodzinne skandale, problem finansowania królestwa. Wbrew negatywnym opiniom mediów, jak wynika z sondaży, Brytyjczycy nie chcą zastąpienia monarchii republiką. Nie zmienia to faktu, że – aby sprostać wymaganiom współczesnego świata – monarchia potrzebuje reform anachronicznych aktów, na których się opiera. Chodzi m.in. o akt, który określa pierwszeństwo potomków męskich w linii sukcesji do tronu i nakłada ograniczenia wyznaniowe oraz akt regulujący sprawy małżeństw w rodzinie królewskiej. Coraz częściej bowiem podnoszą się głosy, że owe akty naruszają nie tylko zasady współczesnej demokracji, lecz także fundamentalne prawa człowieka.

Najmocniejszą stroną książki jest wielość źródeł, do których odwołuje się autorka. Korzystała m.in. z: Archiwum Narodowego w Kew, Archiwum Instytutu Badania Opinii Społecznej czy Archiwum Parlamentarnego Izby Lordów. Miała dostęp do poufnej korespondencji pomiędzy premierem a osobistym sekretarzem królowej. Dzięki niedawno udostępnionej badaczom korespondencji z lat 50. czytelnik może się dowiedzieć np., jak wyglądały przygotowania oficjalnego portretu królowej w stroju koronacyjnym. Autorka cytuje lewicowy „The Guardian”, pro-republikański „The Daily Telegraph” oraz cieszące się w Wielkiej Brytanii ogromną popularnością tabloidy. Na podstawie tych źródeł oraz sondaży opinii społecznej powstaje niezwykle ciekawy – także w kontekście niedawnej sytuacji w Polsce – obraz nastrojów społecznych, kreowania i podsycania przez media atmosfery żalu po śmierci księżnej Walii.

Fascynacja kulturą Wielkiej Brytanii, o której pisze autorka, widoczna jest niemal w każdym zdaniu i sprawia, że książka zyskuje dodatkowy atut poznawczy.

Katarzyna Krzyżanowska

Wioletta Wilk-Reguła, Królowa Elżbieta II. Wizerunek monarchii brytyjskiej, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2010.