Tożsamość uniwersytetu

Po zakończeniu pierwszej dekady XXI wieku mamy możliwość i potrzebę zgłębienia problemów życia uniwersyteckiego w kontekście przemian cywilizacyjnych i kulturowych, których jesteśmy świadkami. Doskonałą okazją do tego jest nowe dzieło prof. Kazimierza Denka. Jest to swoista lustracja położenia uniwersytetu dokonana przez powszechnie znanego i bardzo cenionego profesora pedagogiki, który od ponad 50 lat tkwi w środowisku akademickim i jest doświadczonym świadkiem tego, co dzieje się w uniwersytecie i z uniwersytetem. Dlatego nie trudno dostrzec, że książka należy do kategorii lektur „szkoły dydaktycznego myślenia o kształceniu akademickim”. Jej treść, choć koncentruje się wokół efektywnej edukacji akademickiej, zawiera indywidualne spostrzeżenia, niepokoje i rady, które są realnym spojrzeniem na rzeczywistość akademicką i poszukiwaniem dróg naprawy. To sprawia, że książka staje się ważnym instrumentem przy poszukiwaniu nowych i korzystnych rozwiązań problemów związanych z funkcjonowaniem oraz rozwojem uniwersytetu na wirażu dziejów.

Książka stanowi zbiór wcześniej opublikowanych prac (w latach 1957-2010), ułożonych w całość zamkniętą w dwunastu rozdziałach. Wszystkie rozdziały opatrzone są wstępem wprowadzającym w problematykę. Komplementarnym dopełnieniem treści jest przedmowa pióra Andrzeja Radziewicza-Winnickiego, która doskonale uwydatnia walory książki. Tak ułożona treść i przejrzysta struktura pozwalają czytelnikowi stopniowo wgłębiać się w rozmaite problemy życia uniwersyteckiego, wybrać interesujące go zagadnienia, a w razie potrzeby sięgnąć do prac wykazanych w bibliografii.

Kreator Edukacji jutra dobrze rozumie konieczność przemian i do nich zachęca, ale też troszczy się o zachowanie tożsamości akademickiej. Nie podważa opinii, że „podstawową funkcją uniwersytetu jest uprawianie nauki na najwyższym poziomie”, ale domaga się docenienia innych funkcji związanych z kształceniem i upowszechnieniem wiedzy, gdyż na tych trzech filarach opiera się życie i rozwój uniwersytetu. Uwydatnia problem wyrażony pytaniem: „Co trzeba zrobić, żeby uniwersytety nie zatraciły dotychczasowych swych możliwości wnoszenia wkładu w długofalowe poszukiwania naukowe i utrzymywały równowagę w sprawowaniu funkcji badawczych, dydaktycznych i transferu wiedzy?”. Ten problem równoważnego rozwoju owych trzech konstytutywnych funkcji uniwersytetu trzeba mieć na uwadze, by uniwersytet, który „musi być instytucją kształcącą się”, nie zatracił swej tożsamości. Tylko jednoczesne uaktywnienie tych trzech funkcji pozwoli uniwersytetowi ową tożsamość zachować i sprawi, że będzie on widziany jako główna instytucja biorąca udział w kształtowaniu mądrości świata. Na razie do tego nam daleko. W perspektywie rozwoju uniwersytetu dydaktyka wciąż jest niedoceniana. Tym bardziej warto wgłębić się w treść książki prof. Denka i wcielić w życie cenne sugestie i rady. A taka możliwość istnieje zarówno przy stanowieniu aktów prawnych, jak i na co dzień, podczas ćwiczeń, lektoratów, wykładów, konwersatoriów, proseminariów i seminariów, kiedy istnieje możliwość pełnienia posługi myślenia, nazwanej przez autora dostarczaniem „wiedzy cichej”, która inicjuje przekaz mądrości.

Jadwiga Michalczyk

Kazimierz Denek, Uniwersytet w perspektywie społeczeństwa wiedzy. Nauka i edukacja w uniwersytecie XXI wieku , Wyższa Szkoła Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, Poznań 2011.