Tajemnice buddyzmu

Książka prof. Tempczyka jest interesującym opracowaniem najważniejszych aspektów religii hinduskiej. Autor przedstawia historię i filozoficzne założenia buddyzmu. Zadaniem publikacji jest analiza nauki Buddy o życiu i cierpieniu oraz opis sposobów wyzwolenia się od wszystkiego, co sprawia człowiekowi ból, jest przyczyną dyskomfortu i destrukcyjnych pragnień.

Tempczyk podkreśla różnice pomiędzy „trzema światowymi religiami uniwersalistycznymi”, zaznaczając m.in., iż w przeciwieństwie do Chrystusa i Mahometa Budda nie jest postacią „jedyną w swoim rodzaju”, wyjątkowym przywódcą wspólnoty, gdyż każdy może – po odpowiednim przygotowaniu duchowym – osiągnąć stan oświecenia.

Inne ważne różnice dotyczą np. pojmowania wszechświata w kulturze europejskiej, ujęciu naukowym i koncepcji buddyjskiej. Całościowa, syntetyczna wizja kosmosu, znana Europejczykowi, zostaje przeciwstawiona kosmologii hinduskiej. Nieograniczony czasem ani przestrzenią idealny wszechświat składa się m.in. z żelaznych gór, oceanu, światów bogów, tajemniczego miasta i pałacu. Autor zaznacza, iż dokładnie opisane w literaturze buddyjskiej dzieje kosmosu mają charakter mityczny, i wiążą się ściśle ze starożytną kulturą indyjską.

W historii narodzin i życia założyciela buddyzmu, Siakjamuniego, podobnie jak każdego nauczyciela religijnego i mistrza życia duchowego, pojawiają się niezwykłe znaki i doniosłe wydarzenia. Choćby astrologiczna interpretacja snu matki Buddy o pięknym i szlachetnym słoniu, która prowadziła do wniosków, iż nienarodzone jeszcze dziecko stanie się przewodnikiem ludzkości, wskazując jej, jak osiągnąć wyzwolenie od wszelkiego cierpienia.

Niezwykle zajmujące są rozważania autora na temat drogi księcia do odkrycia swojego powołania oraz opis pierwszego publicznego wystąpienia Buddy. To nauka o Czterech Szlachetnych Prawdach, których poznanie umożliwia człowiekowi zrozumienie swojej sytuacji egzystencjalnej oraz zmianę postawy życiowej. Dojrzewanie duchowe prowadzi do zgłębienia istoty cierpienia, natomiast konsekwentna praca nad sobą pozwala zniszczyć ból. Bardzo istotny jest fakt, iż nauka Buddy dotyczy wszystkich istot czujących, zamieszkałych sześć światów samsary (rzeczywistości doświadczanej przez wszystkie stworzenia).

Duchy, zwierzęta, ludzie i bogowie odczuwają pragnienia, stwarzające „nowe wcielenia, którym towarzyszy rozkosz i namiętność”. Nie wszystkie stworzenia mają takie same możliwości kierowania swoim losem, jednak każda istota godna jest współczucia i pomocy. Wiara w pierwotne, wzajemne pokrewieństwo i wezwanie do powszechnej empatii, to z pewnością jedne z piękniejszych aspektów buddyzmu. Należy szanować każde życie, pamiętając, że w historii reinkarnacji, w każdym ze światów samsary, nieobecna jest pełnia szczęścia. Dlatego tak ważne jest gromadzenie dobrej karmy – bilansu dobrych czynów, aby w kolejnym wcieleniu istnieć w wyższym świecie, w którym jest mniej cierpienia.

Powyższe założenia stanowią część tajemnic buddyzmu, które opisuje autor książki, skupiając się przede wszystkim na człowieku, analizując struktury ludzkiej świadomości, postrzeganej w koncepcji buddyjskiej inaczej niż w tradycji europejskiej.

Agnieszka Palicka

Michał Tempczyk, Buddyzm w oczach filozofa , Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2011, seria: Biblioteka Myśli Współczesnej.