Sztuka pisania i redagowania

Wydawać by się mogło, że redagowanie pracy odbywa się tylko na etapie przygotowania tekstu do druku, jest jednym z elementów procesu wydawniczego. Nic bardziej mylnego: pierwszym redaktorem artykułu, książki czy pracy dyplomowej jest sam autor. To właśnie do niego adresowana jest publikacja Joanny Kamień – zajmująca lektura dla każdego piszącego tekst akademicki, jak również dla początkujących redaktorów wydawniczych. Z recenzenckiego obowiązku trzeba jednak zaznaczyć, że choć po przeczytaniu przedmowy i spisu treści nie mamy wątpliwości, jakich tekstów dotyczy książka, to swoistego dookreślenia należałoby spodziewać się także w tytule publikacji, kierowanej w istocie do autora pracy akademickiej (szeroko rozumianej).

Książka wyrosła z doświadczeń redaktora prac z różnych dziedzin. Daje ona odpowiedź na wszystkie podstawowe i niektóre szczegółowe problemy, na które powinni zwrócić uwagę autorzy. Podręcznik autora jest jednak czymś więcej niż tylko instruktażem, to również praca prezentująca swoistą filozofię pisania i redagowania tekstu. Nadrzędną zasadą każdego piszącego powinna być konsekwencja. „Ma ona zastosowanie – przypomina Joanna Kamień – we wszystkim, co wiąże się z przygotowaniem formalnym tekstu. Znajomość wszystkich bardzo szczegółowych zasad bez bycia konsekwentnym nie wystarczy. Konsekwencja jest potrzebna, by nie zgubić się w gąszczu różnych form językowych, funkcjonujących systemów opracowania przypisów i literatury, różnych stylów zapisu dat, liczb, numerowania rozdziałów itp.”. Oczywiście, nieodzowna jest także logika i przejrzystość wywodu oraz zachowanie umiaru, np. w długości akapitów czy liczbie wyróżnionych miejsc w tekście.

Redakcja tekstu akademickiego jest pojęciem złożonym i wieloetapowym, obejmuje bowiem jego kompozycję, opracowanie językowo-stylistyczne (w tym również interpunkcję), konstrukcję przypisów i bibliografii oraz sporządzania dodatków (indeksów, tabel itp.). Warto podkreślić, że autorka przybliża powszechne zasady redakcyjne, wspólne dla wszystkich prac, co jest jednym z wielu walorów tej publikacji. Są to zasady zarówno obligatoryjne, jak i zalecane z – wyraźnym rozróżnieniem za pomocą etykiet: „źle”, „dobrze”, „najlepiej”).

Oprócz zasad ogólnych książka zawiera sporą liczbę praktycznych wskazówek, dotyczących przede wszystkim odmiany obcych imion i nazwisk, a także typowych błędów edytorskich, interpunkcyjnych czy językowych. Wszystkie problemy i błędy są krótko skomentowane i zilustrowane odpowiednimi przykładami.

Jeśli warsztat redakcyjny autora nie zawsze bywa doceniany, to z pewnością lektura książki Joanny Kamień przywraca mu należytą rangę. Opanowanie choćby tylko podstawowych zasad redakcyjnych daje piszącemu – książkę, pracę dyplomową czy artykuł – co najmniej dwie wymierne korzyści. Po pierwsze, pomaga skoncentrować się na merytorycznej stronie pracy i precyzyjnie omówić problemy. Po drugie, znacznie przyspiesza proces wydawniczy (a jak wiadomo, długość jego trwania coraz częściej jest dla autorów sprawą kluczową).

Trafne rozwiązania graficzne zastosowane w poradniku zapewniają bardzo dobrą funkcjonalność pracy z książką. Dzięki przejrzystemu układowi treści głównej, komentarzom na marginesie i wyodrębnionym przykładom korzystanie z publikacji jest ułatwione i uatrakcyjnione. Cenny okazuje się również indeks rzeczowy, opracowany na tyle klarownie, że pozwala szybko odnaleźć interesujące nas zagadnienia i stosowne fragmenty.

Na zakończenie refleksja ogólna: miło czytać książkę, której autorka z pasją i życzliwością dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem. Miejmy nadzieję, że publikacja doczeka się kontynuacji.

Marcin Lutomierski

Joanna KAMIEŃ, Podręcznik autora , Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2015.