Specyficzny przypadek

Wyobraźmy sobie, że do lekarza przychodzi pacjent z objawami tak niezwykłymi, że nie można ich powiązać z żadną znaną dotychczas jednostką chorobową. Zaciekawiony medyk, uznawszy taką sytuację za szczególnie interesującą, za pomocą idealnie stworzonej do eksploracji nietypowych zagadnień metody badawczej, jaką jest studium przypadku, może zobrazować model atypowego schorzenia, skrupulatnie opisując obecny stan chorego, dotychczasowy przebieg osobliwego zaburzenia, podjęte leczenie i ewentualną reakcję na podawane podczas kuracji środki. Procedura case study nie wyczerpuje jednak swojego potencjału, o czym przekonuje apologeta tej metody Robert K. Yin, wyłącznie podczas zgłębiania tematyki medycznych ewenementów. Z jej pomocą można analizować zarówno konkretne zjawisko społeczne, strategię jakiejś jednostki, podjęte decyzje, relacje międzyludzkie, funkcjonujące wspólnoty czy transformacje zachodzące w organizacji, inicjując cykl badawczy od postawienia pytania o sposób (jak?) lub przyczynę (dlaczego?). Uzyskany tą drogą materiał badawczy może znacznie zintensyfikować proces rozumienia zachodzących zdarzeń, umieszczając je w szerokim kontekście zarówno czasowym, jak i sytuacyjnym. Autor Studium przypadku w badaniach naukowych , unikatowego niezbędnika dla zainteresowanych tematyką, zauważając rosnące znaczenie wspomnianej technologii działania, skutecznie zachęca uczonych do posługiwania się omawianą techniką, dyskontując jej niezaprzeczalne zalety przy tworzeniu swoistych programów badawczych.

Konstrukcja książki opiera się na wyeksplikowaniu charakterystycznych cech studium przypadku, wyraźnie uwidocznionych na tle specyfiki innych metod badawczych. W celu lepszego zobrazowania omawianego zagadnienia autor posługuje się modelem diagramu złożonego z sześciu kół, z których każde mapuje poszczególne etapy działania (sporządzenie planu, projekt, przygotowanie, gromadzenie danych, analiza, udostępnienie wyników) niezbędne przy korzystaniu z case study. Każde stadium zostaje dokładnie opisane, a czytelnik może zweryfikować rozumienie przeczytanego tekstu poprzez wykonanie podanych w poszczególnych rozdziałach ćwiczeń praktycznych, co jest o tyle istotne, że studium przypadku, niemające wyczerpująco opracowanego, ujednoliconego katalogu zasad, jest jedną z najtrudniejszych metod dla badacza, wymagającą od niego właściwego sposobu przygotowania poprzedzonego intensywnym treningiem metodologicznym. Zainteresowany tą technologią działania naukowiec musi się więc cechować określonymi kompetencjami, do których należy zarówno umiejętność zadawania właściwych pytań i ich odpowiedniego interpretowania, jak również zdolność aktywnego słuchania, a także elastyczność, dobra orientacja w eksplorowanych zagadnieniach, unikanie uprzedzeń, wiedza dotycząca sposobu przeprowadzania badania zgodnie z zasadami etyki czy wreszcie dbałość o uczestników, chroniąca w sposób szczególny ich prywatność.

Zwieńczenie fascynującej pracy badawczej, której rezultatem staje się nietypowy, jak na standardy naukowe raport, wymagający według Yina szczególnego talentu pisarskiego, odwzorowującego sposób narracji charakterystyczny raczej dla literatury faktu, niż beletrystyki, uwzględniający potrzebę dopasowania języka i określonych form wypowiedzi do modelu konkretnego odbiorcy, prowokuje do uwypuklenia doniosłości case study.

„Przyciąganie, uwodzenie, fascynowanie – taką moc ma wybitne studium przypadku. Aby w taki sposób wpływać na czytelnika, autor musi pasjonować się swoją pracą i pragnąć podzielić się z innymi swoimi osiągnięciami. Dobry badacz marzy wręcz o tym, by wnioski wypływające z jego studium przypadku wstrząsnęły światem. Twórczy zapał inspirujący wszelkie jego działania może ostatecznie doprowadzić do powstania mistrzowskiego studium przypadku”.

Aneta Zawadzka

Robert K. YIN, Studium przypadku w badaniach naukowych. Projektowanie i metody , tłum. Joanna Gilewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015, seria: Enchiridion.