Rzecz o pomocy materialnej

Zgodnie z art. 70 ust. 4 Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. obywatele mają zapewniony powszechny i równy dostęp do wykształcenia. Spełnianiem tego celu zajmują się władze publiczne, tworząc i wspierając system pomocy materialnej. Jej istotę przybliża Jacek Pakuła w omawianej książce.

Autor szczegółowo omawia profile beneficjentów mogących korzystać z określonej formy wsparcia, definiując pojęcie studenta jako osoby kształcącej się na studiach wyższych I lub II stopnia, jak również jednolitych magisterskich prowadzonych przez uczelnię do tego uprawnioną, oraz doktoranta, czyli uczestnika studiów doktoranckich kierowanych przez uprawnioną jednostkę organizacyjną uczelni, instytut naukowy PAN, instytut badawczy lub międzynarodowy instytut naukowy działający na terytorium naszego kraju, utworzony na podstawie odrębnych przepisów.

Istotny jest fakt nabycia, ewentualnie utraty, statusu studenta albo doktoranta i związane z tym precyzyjne określenie ram czasowych, w obrębie których pomoc materialna może być świadczona. Analogicznie kluczowy obszar stanowi ograniczenie tegoż wsparcia w przypadku chociażby studiów na kilku kierunkach, kontynuacji nauki na drugim kierunku czy studentów kandydujących na żołnierzy zawodowych, będących żołnierzami zawodowymi oraz funkcjonariuszami służb państwowych. Należy przy tym zawsze pamiętać, że pomoc materialna ma wyraźnie subsydiarny charakter i nie może stanowić bazowego źródła utrzymania.

Organami przyznającymi omawiany rodzaj pomocy są zarówno dziekan, rektor, jak i komisja stypendialna oraz odwoławcza komisja stypendialna w przypadku szkoły wyższej posiadającej podstawową jednostkę organizacyjną. W każdej innej sytuacji wszystkie zobowiązania finansowe przydzielane są przez rektora.

Do świadczeń z zakresu pomocy materialnej zalicza się nie tylko stypendium socjalne, ściśle powiązane z osiąganym dochodem, czy dopłatę mieszkaniową przeznaczoną dla słuchaczy studiów stacjonarnych, ale także stypendium socjalne dla osób niepełnosprawnych z udokumentowaną niepełnosprawnością potwierdzoną orzeczeniem odpowiedniego organu. Motywująco z kolei mają działać stypendia rektora dla najlepszych studentów lub doktorantów. Oddzielną kategorię stanowi zapomoga przyznawana w sytuacjach nagłych wydarzeń losowych lub przejściowych trudności materialnych.

Sprawy z omawianego obszaru podlegają przepisom Kodeksu postępowania administracyjnego i w związku z tym odpowiedzialne organy powinny stosować zasady ogólne w nim wyrażone, wymieniając w dowolnej kolejności: zasadę praworządności, prawdy obiektywnej, pogłębiania zaufania do obywateli, informowania, czynnego udziału strony w postępowaniu, przekonywania, szybkości postępowania, pisemności, dwuinstancyjności postępowania oraz trwałości decyzji.

Suplementem aktów prawnych, wśród których znalazły się: Konstytucja RP, Prawo o szkolnictwie wyższym, Kodeks postępowania administracyjnego, wyciąg z Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, wyciąg z ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz wyciąg z rozporządzenia Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 2013 roku w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne, niezbędnych do rzetelnego wykonywania obowiązków związanych z przyznawaniem pomocy materialnej, kończy Pakuła swoją książkę.

Podsumowanie intencji autora niech wybrzmi jego słowami: „Ciężar obsługi potencjalnych beneficjentów spoczywa przede wszystkim na pracownikach oraz studentach i doktorantach – członkach komisji stypendialnych. Prezentowana publikacja powstała głównie z myślą o nich”.

Aneta Zawadzka

Jacek PAKUŁA, Pomoc materialna dla studentów i doktorantów w szkołach wyższych oraz jednostkach naukowych. Zbiór aktów prawnych z wprowadzeniem , Eikon Studio, Toruń 2013.