Przekręcania świata ciąg dalszy

Kilka lat po ukazaniu się książki Świat trzeba przekręcić Łukasz Marcińczak publikuje drugą serię wywiadów z ludźmi kultury i nauki związanymi z Lublinem. I to właśnie Lublin odgrywa tu główną rolę. Autor chce nas przekonać, że to miasto nie jest prowincją Polski, lecz centrum myśli kulturalnej. Trzeba tylko wskazać je palcem, niczym przewodnik wycieczki, który pokazuje turystom, co jest ważne, co warto zobaczyć i zapamiętać. Palec ten kierował się dotąd przeważnie na Warszawę i Kraków. Należy więc go „przekręcić”. „W obiegu społecznym – tłumaczy Marcińczak – obowiązuje pewien zasób nazwisk, których słuchamy – tym samym mamy do czynienia z krzyczącą nieproporcjonalnością między ilością myśli, którymi obracają Polacy, a ilością myśli, które istnieją”.

Mamy więc okazję poznać myśli nieco spoza głównego obiegu. Niemniej są to myśli autorytetów uznanych w swoich kręgach. W książce poruszonych jest tak wiele tematów, że podziw budzi przygotowanie autora do wszystkich rozmów. Marcińczak nie zadaje krótkich, prostych pytań, jakie często spotykamy w tradycyjnych wywiadach. On głęboko wchodzi w dyskusję, kształtuje ją, nakierowuje na interesujące go motywy. Może za bardzo go widać w tekście, czasem za mocno wpada w słowo rozmówcy, ale dzięki temu można mieć wrażenie, że słucha się dwóch intelektualistów będących na podobnym poziomie. A kiedy trzeba, autor umie się również zgrabnie wycofać na właściwą pozycję w relacji mistrz–uczeń.

Książka wciągnęła mnie bez reszty. Każdego tematu było mi mało, chętnie dłużej słuchałabym opowieści jej bohaterów. Trochę biografii, trochę osobistych wynurzeń i w końcu zagłębienie się w wątki związane z życiem zawodowym i pasją, która się z nim wiąże.

Leszek Mądzik opowiada, jak powstała Scena Plastyczna KUL, a przy okazji o dzieciństwie w domu naprzeciwko szpitala i kostnicy oraz o tym, czy można oswoić śmierć. Ks. prof. Alfred M. Wierzbicki tłumaczy, dlaczego temat Madonny nie jest zarezerwowany tylko dla sztuki sakralnej i dlaczego należy odróżnić sztukę religijną od własnej ekspresji artysty. Opowiada o otwartym Kościele i epokowym pontyfikacie papieża Franciszka, który zrezygnował z nauczania na rzecz słuchania.

Prof. Stefan Symotiuk, historiozof i pedagog, wyjaśnia, na czym polega jego koncepcja człowieka niespokojnego, potrzebującego aktywności i niemogącego sobie nigdzie znaleźć miejsca… Ten człowiek, nieżyjący już dzisiaj, pragnął dokończyć nieskończony przez Boga świat.

Prof. Bożena Iwaszkieicz-Wronikowska, która specjalizuje się w badaniach nad sztuką wczesnochrześcijańską, mówi o szukaniu grobów świętych Piotra i Pawła, wpływie antyku na chrześcijaństwo oraz o kolorze w rzeźbie. W powszechnym mniemaniu rzeźby antyczne były białe, a tymczasem wszystkie całkowicie malowano. Z czasem kolory wyblakły, a ich resztki po prostu wyczyszczono. Podobno rzeźby kolorowano jeszcze do średniowiecza; kolorowe były również fasady gotyckich katedr.

Pisarz Bernard Nowak wspomina pierwszy przyjazd do Lublina, dawny KUL, Giedroycia i paryską „Kulturę”. Opowiada o fascynacji Hemingwayem, Gombrowiczem i postacią Judasza.

Swój przyjazd do Lublina, „do Azji”, wspomina też prof. Andrzej Kokowski, archeolog, który odkrył ślady życia Gotów w Masłomęczu pod Hrubieszowem. Nie było mu łatwo przekonać innych, że to rzeczywiście byli Goci. Jak to – Niemcy pod Hrubieszowem? Tu zawsze żyli Słowianie! Ale udało się i teraz turystów zaprasza do Masłomęcza Wioska Gotów. Polecam, dobrze zrobiona rekonstrukcja.

Książkę kończy – nie licząc ostatniej rozmowy z autorem i biogramów – wywiad z Bogusławem Wróblewskim, założycielem pisma literackiego „Akcent”. Dużo do myślenia dają jego opowieści o działalności cenzorów i refleksje na temat jeszcze bardziej szkodliwego wpływu autocenzury. Często bowiem rezygnowano z publikacji wartościowych tekstów, zakładając, że i tak zdejmie je cenzura, więc lepiej się nie narażać. Tymczasem w „Akcencie” niejednokrotnie udało się przemycić coś spoza oficjalnego obiegu.

Justyna Jakubczyk

Łukasz MARCIŃCZAK, Świat trzeba dokończyć. Rozmowy o imponderabiliach, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2017.