Prawo stypendialne

Zagadnienie pomocy materialnej w szkołach wyższych i jednostkach naukowych wyjątkowo rzadko jest podejmowane w literaturze. Kwestia ta jednak zasługuje na uwagę nie tylko z racji wysokich nakładów, jakie budżet państwa przeznacza na ten cel (w 2012 roku suma ta przekroczyła 1,7 mld zł), ale też z powodu wielu trudności występujących na etapie stosowania przepisów z tego zakresu. Przyczyną problemów są wady systemowe istniejące w obszarze regulacji pomocy materialnej i błędy w postępowaniu organów stypendialnych. Pierwsze dotyczą przede wszystkim wymogów przyznawania poszczególnych świadczeń, które jedynie wycinkowo wpisują się w cele tej pomocy. Z kolei drugie są następstwem nieznajomości prawa, w tym zwłaszcza przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.

Mając to na uwadze, należy docenić pojawienie się na polskim rynku wydawniczym publikacji Jacka Pakuły. Opracowanie to zawiera aktualne na dzień 1 czerwca br. teksty: ustawy z 27 lipca 2005 Prawo o szkolnictwie wyższym i ustawy z 14 czerwca 1960 Kodeks postępowania administracyjnego oraz wyciągi z: Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997, ustawy z 30 sierpnia 2002 Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi , ustawy z 28 listopada 2003 o świadczeniach rodzinnych oraz rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 3 stycznia 2013 w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne.

Wybór aktów prawnych należy ocenić pozytywnie. Bez wątpienia kształtują one system pomocy materialnej, a tym samym stanowią przedmiot praktyki adresatów tomu, a więc rektorów, dziekanów, kierowników studiów doktoranckich, kierowników działów ds. pomocy materialnej oraz pracowników administracyjnych, którzy wraz ze studentami i doktorantami tworzą komisje stypendialne.

Dodatkową zaletą publikacji jest obszerne wprowadzenie. To wnikliwy artykuł naukowy, w którym autor omówił podstawowe założenia systemu pomocy materialnej w szkolnictwie wyższym. Poruszył w nim zagadnienia statusu prawnego potencjalnych beneficjentów i organów zajmujących się przyznawaniem środków oraz rodzajów świadczeń czy postępowania w tym zakresie. Lektura tej części książki wyjaśnia wątpliwości związane z konsekwencjami nabycia i utraty statusu studenta lub doktoranta, korzystania z urlopów przez przedstawicieli którejkolwiek z tych grup albo z realizacją prawa do pomocy materialnej przez cudzoziemców i osoby przenoszące się do innych jednostek. Na uwagę zasługują też rozważania na temat wyjątkowo aktualnej kwestii ograniczenia dostępności świadczeń dla studiujących na wielu kierunkach czy charakterystyka ustawowych kryteriów przyznawania stypendiów.

Wielokrotne odwołania do orzecznictwa sądów administracyjnych oraz wypowiedzi ekspertów z zakresu szkolnictwa wyższego istotnie wzbogacają wartość merytoryczną opracowania. Autor podaje również przykłady dobrych praktyk funkcjonujących na uczelniach. Chociaż nie wynikają one expressis verbis z przepisów prawa, to możliwość ich powszechnej implementacji w regulaminach przyznawania pomocy materialnej jest warta przemyślenia.

Publikacja może odegrać wymierną rolę w edukacji wszystkich, którzy tworzą system przyznawania świadczeń. W obliczu braku stabilności prawa i licznych kontrowersji w przedmiocie jego wykładni kształcenie kadr w zakresie poznania obowiązujących norm jest zadaniem koniecznym, a lektura takich opracowań niewątpliwie służy jego realizacji.

Paweł Raźny

Jacek PAKUŁA, Pomoc materialna dla studentów i doktorantów w szkołach wyższych oraz jednostkach naukowych. Zbiór aktów prawnych z wprowadzeniem , Eikon Studio, Toruń 2013.