Portret serdeczny

Przeczytawszy tytuł książki jubileuszowej poświęconej prof. Piotrowi Hübnerowi – Wolność, herbata i książki – zawstydziłam się wspomnieniem jak przed wielu laty w studio Polskiego Radia poczęstowałam tego konesera herbaty cieczą, która mało ją przypominała.

Tytuł zestawia pojęcia określające ogólne ramy biografii Profesora, przy czym herbata jest w tej biografii elementem najbardziej prywatnym; hobby stanowi kolekcjonowanie herbacianych opakowań, a o roli różnorakich hobbies w życiu ludzi wybitnych dowiadujemy się z eseju Marcina T. Zdrenki Krótka przechadzka po Wunderkammer, czyli refleksje o kolekcjonowaniu .

Piotr Hübner jest osobą wyróżniającą się w akademickiej społeczności rozległością obszaru, na którym uprawia swoją dziedzinę badań – historię nauki. Rozległe i wielorakie pod względem zakresu oraz doniosłości były (są) doświadczenia towarzyszące drodze do Zakładu Socjologii Nauki UMK, którym kieruje od roku 2004. Nie pamiętamy dziś wielu zdarzeń, jakie określały kondycję nauki w powojennej Polsce, pośród których Piotr Hübner bezbłędnie rozpoznawał zarówno zagrożenia wolności akademickich, jak i zalążki czy też ocalałe relikty swobód, które należało obronić i rozwijać. Temu ostatniemu poświęcał wiele aktywności, angażując się w III Rzeczypospolitej w działania reformatorskie, m.in. takie jak Komitet Badań Naukowych, gdzie był dyrektorem Departamentu Polityki Naukowej w latach 1991-1993, jak reaktywowanie Kasy im. Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki, jak uruchomione przezeń periodyki: „Nauka Polska”, „Problemy Społecznego Ruchu Naukowego”. Wcześniej niejednokrotnie płacił za działania opozycyjne przeszkodami na własnej drodze naukowej.

Wspomniane na początku spotkanie w studio radiowym poświęcone było książce Siła przeciw rozumowi… Losy Polskiej Akademii Umiejętności w latach 1939-1989 . Stanowi ona bogaty, opatrzony celnymi komentarzami autora, zbiór dokumentów dotyczących procesu likwidowania samorządnej instytucji naukowej w systemie, który wszelką samorządność zastępował kontrolą państwa.

Twórcy książki jubileuszowej znakomicie pomyśleli jej koncepcję jako zestaw tekstów poświęconych zasadniczym rysom postawy badawczej i osobowości oraz pasjom jej bohatera – opracowanych jako małe rozprawy naukowe. Mamy więc rozdziały: Uniwersytet – od korporacji do instytucji , O wyższości herbaty nad kawą (socjologiczna analiza strukturalno-semantyczno-jubileuszowa) , Turystyka w Polsce Ludowej. W poszukiwaniu wolności w zniewolonym kraju . Takie ujęcie przyniosło oryginalne owoce, godne uważnej lektury, zarazem, choć nie expressis verbis, przybliżyło serdecznie osobę toruńskiego indywidualisty, tradycyjnego bibliofila, który oprawia jednakowo tomy swojej biblioteki, kolekcjonera i profesora uniwersyteckiego, który nie bardzo lubi testy.

Szczególną częścią książki jest Komentarz do biogramu Piotra Hübnera zamieszczony przez niego samego po szczegółowym opisie „życia i twórczości”. Taka skrócona autobiografia, w której odbijają się wszystkie meandry polityki władz PRL – od represji okresu stalinowskiego, poprzez „odwilż”, kolejne przykręcenie śruby, „Solidarność”, stan wojenny… do momentu, kiedy, pokonawszy niemałe przeszkody w akademickiej karierze, mógł zacząć współtworzyć warunki coraz bardziej normalnego rozwoju nauki, pomnażać własny dorobek, kształcić młodych. Ten tekst, drukowany kursywą, uzupełnia wiedzę o bohaterze książki o szczegóły historyczne i biograficzne rysy oraz ich wzajemne uwarunkowania, co czyni zamierzony przez redaktorów portret socjologiczny bogatym ponad naukowe wymogi, lokując go zarazem na barwnym tle dziejów nauki w Polsce dwu różnych historycznie epok.

Magdalena Bajer

Wolność, herbata i książki. Książka jubileuszowa w 70. rocznicę urodzin profesora Piotra Hübnera , pod redakcją Włodzimierza WINCŁAWSKIEGO i Dominika ANTONOWICZA, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015.