Portret Julii

Poetka wybitna, niepoddająca się jednoznacznym zaszeregowaniom, nazywana często „Miłoszem w spódnicy”. Julia Hartwig, bo o niej mowa, zapadała w pamięć nie tylko swoją twórczością, ale także samym stylem bycia.

„Niewysoka, wyprostowana sylwetka. Skupione uważne spojrzenie. Niezmienne uczesanie z charakterystyczną, stylową koroną warkocza wokół głowy. Zawsze ten sam sznureczek pereł wokół szyi i drobne perłowe kolczyki. Mówi spokojnie, starannie, precyzyjne… Taki obraz przechowywałam w pamięci, rozpoczynając pracę nad opowieścią o Julii Hartwig” – pisze Anna Legeżyńska, autorka książki o tej wyjątkowej poetce.

Książka Hartwig. Wdzięczność ukazała się w serii Projekt: Egzystencja i Literatura, co w dużej mierze określa perspektywy, z jakich opisywana będzie poetka. Spojrzenie biograficzne i literaturoznawcze splatają się ze sobą i wzajemnie oddziaływują na siebie, sprawiając wrażenie nierozerwalnych. Jednak w fakty z prywatnego życia poetki Legeżyńska stara się nie wchodzić zbyt głęboko: „Pisząc tę książkę jako admiratorka twórczości Julii Hartwig, nie kryłam też fascynacji jej osobą – niepospolitej mądrości człowiekiem i dzielną kobietą, którą los hojnie obdarowywał, ale również nie szczędził ciosów i udręk. Moje kontakty z poznaną przed laty poetką nie były częste ani oparte na zażyłości. O wiele więcej wiem o jej wierszach i prozie, niż o tajemnicach biografii. I nie było też moim celem odsłanianie sfery prywatnej. Jeśli mocą wyobraźni i empatii kreowałam tu postać żyjącą realnie, to dla rozpoznania rytmu egzystencji, od której słowo nigdy się nie odrywa”.

Opowieść podzielona została na cztery części. Każda z nich stanowi osobny portret poetki z różnych, ale jednakowo ważnych okresów jej życia. W pierwszym z nich poznajemy Hartwig jako dziecko, które w zbyt młodym wieku traci swą najukochańszą matkę, oraz jako uczennicę zaangażowaną w życie literackie młodzieży lubelskiej. W kolejnym, jako żonę Zygmunta Kałużyńskiego oraz stypendystkę, której pobyt we Francji odmienił praktycznie całe życie. Miał on bowiem wpływ nie tylko na jej sytuację małżeńską, ale także duchową – Hartwig stawała się tam prawdziwie wolną kobietą i niezależną artystką. W trzecim rozdziale jest już Hartwig dojrzałą poetką, matką i towarzyszką życia znakomitych twórców – Ksawerego Pruszyńskiego oraz Artura Międzyrzeckiego. W ostatnim natomiast poznajemy Hartwig jako w pełni ukształtowaną artystkę, samą, ale nie samotną wdowę. Rolę zakończenia książki pełni natomiast wykład Julii Hartwig, wygłoszony 2 lutego 2015 roku, podczas nadania poetce tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

U podstawy stworzonych przez Legeżyńską portretów Julii Hartwig leżą dostępne autorce świadectwa autobiograficzne, literackie oraz epistolarne. Zaproponowany układ książki pozwala czytelnikowi poznawać Julię Hartwig oraz jej poezję wraz z kształtowaniem się tożsamości, rozwojem osobistym oraz życiowymi doświadczeniami poetki. I choć, jak twierdzi Legeżyńska, pełna zależność twórczości i życia Julii Hartwig na zawsze zostanie tajemnicą, to jednak czytelnik bez trudu odnajdzie tutaj wiele ukrytych w poetyckich strofach realnych wydarzeń z życia poetki.

Hartwig. Wdzięczność to przykład doskonale skrojonej biografii z elementami literaturoznawczymi. Zarówno historia życia Julii Hartwig, jak i styl pisarski Anny Legeżyńskiej, która pozostaje w cieniu opisywanych przez siebie detali, sprawiają, że książka nie przytłacza czytelnika literaturoznawczym komentarzem. Wręcz przeciwnie prowadzi go lekko przez życie i twórczość wybitnej osobowości, jaką niewątpliwie była zmarła w lipcu 2017 roku Julia Hartwig.

Katarzyna Krzyżanowska

Anna LEGEŻYŃSKA, Julia Hartwig. Wdzięczność , Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017, seria: Projekt: Egzystencja i Literatura.