Nowe prawo – stare problemy

Tak mógłby brzmieć tytuł tej publikacji. Jest ona kolejną w dorobku rosnącej grupy osób – młodych przeważnie wiekiem – specjalizujących się w powstającej na naszych oczach gałązce drzewa nauk prawnych – prawie sektora szkolnictwa wyższego i awansu naukowego. Obszar zagadnień, jakie w książce poruszono, dotyczy praktyki funkcjonowania polskich uczelni, „dotkniętych” koniecznością wykładni i stosowania przepisów Prawa o szkolnictwie wyższym .

Ustawa ta, choć „z grubsza biorąc” zaliczałaby się do prawa administracyjnego, zawiera instytucje, których prawidłowe stosowanie wymaga częstokroć sięgnięcia po dorobek prawa konstytucyjnego (zagadnienie odpłatności za studia), karnego procesowego (postępowania dyscyplinarne), cywilnego (kontraktyzacja relacji student-uczelnia), ochrony konsumenta i konkurencji (klauzule niedozwolone, nieuczciwe praktyki rynkowe), pracy (relacja rozwiązań statutowych do kodeksowych), procedury administracyjnej (odpowiednie stosowanie kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie przewidzianym w PSW), finansów publicznych itd. W takim właśnie przekrojowym i szerokim ujęciu dokonano wyboru artykułów i opracowań. Ich autorzy, jak podkreślono we wprowadzeniu, „reprezentują niemal wszystkie prawnicze specjalności”.

Część poruszanych w książce zagadnień nie jest ani nowa, ani definitywnie rozwiązana. Jednak ich pogłębiona analiza pozwoli wyrobić sobie pogląd własny lub choćby dostarczy argumentów wartych rozważania. Przy tego typu analizach nie da się uniknąć referowania obowiązującego stanu prawnego, co dla osób mających bardziej zaawansowaną wiedzę w materii może być zbędne. Ale nakierowana na „publikowalność” praktyka naukowo-awansowa w Polsce nie pozwala się ograniczyć do przytoczenia wniosków. Choć gdyby niektórzy autorzy wyraźniej kreślili tezy swoich wywodów, ich lektura miałaby więcej wspólnego z bliższą mi formułą rozstrzygania niż formą rozważań. Tym bardziej, że młody wiek większości autorów sprzyja raczej wnikliwości badawczo-relacyjnej niż wyrazistości poglądu.

Na tym tle (wyrazistości, a nie wieku) wyróżnić chciałbym artykuł Jacka Pakuły, nie tylko dlatego, że jest obszerniejszy niż średnia, ale z powodu przekrojowego potraktowania problemów, jakie występują przy dysponowaniu około półtora miliarda złotych pobranych z kieszeni podatników, a przeznaczonych na świadczenia pomocy materialnej dla studentów i doktorantów. Jestem zwolennikiem wyprowadzenia pomocy socjalnej z uczelni, a docelowo likwidacji pomocy bezzwrotnej, z uwagi na jej negatywny wpływ na lokowanie wysiłków życiowych jej beneficjentów i pozbawianie środków na samodzielne opłacenie kształcenia przez jej fundatorów. Jednak odmienne konkluzje autora uważam za postawione po wywarzonej i rzetelnej analityce i argumentacji.

Wyróżnić chciałbym także opracowanie Szymona Krajnika Stosowanie przepisów kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego w postępowaniu dyscyplinarnym studentów i doktorantów . Autor sygnalizuje problemy, które – w mojej ocenie – powiększają listę argumentów za jak najostrożniejszym stosowaniem tego typu odpowiedzialności z uwagi na: regulowanie jej zasad w akcie rangi niższej niż ustawa, tj. w rozporządzeniu, co może budzić wątpliwości natury konstytucyjnej; brak odrębnego rozporządzenia dla doktorantów; poważne wątpliwości co do zakresu stosowania kodeksu postępowania karnego, np. w relacji z rozporządzeniem; nieskuteczność wybranych instytucji przewidzianych w ramach postępowania. Ponieważ uważam, że praktyczne ryzyka stosowania tak niedopracowanej odpowiedzialności korporacyjnej mogą owocować roszczeniami odszkodowawczymi, polecam lekturę pracy Krajnika każdemu członkowi komisji dyscyplinarnej.

Marcin Chałupka

Prawo o szkolnictwie wyższym. Nowe prawo – aktualne problemy , pod red. Jacka Pakuły, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2012.