Nie bójmy się rozmów

Książka stanowi interesujące zaproszenie do refleksji związanych z duchowością człowieka. Autorka, adiunkt w Katedrze Psychologii Osobowości Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, podkreśla fenomen, złożoność analizowanego zjawiska, pisząc iż „z jednej strony wewnętrzne – czyli toczące się w umyśle jednostki – dialogi są nam dobrze znane”, choć zarazem ich „fenomen (…) można uznać dziś za jeden z najsłabiej poznanych przez psychologów. Istnieje stosunkowo niewiele informacji na temat funkcji tego zjawiska”. W swojej publikacji autorka podkreśla, iż każdy ma prawo do przeżywania relacji z własną osobowością, specyficzną, a więc wyjątkową, nieweryfikowalną do zagadnień obiektywnych, związanych ze społecznym rozumieniem, postrzeganiem normy czy wręcz, potocznie rzecz ujmując, tzw. normalności.

Autorka prezentuje omawiane zjawisko w kontekście różnych badań naukowych oraz dziedzin humanistyki, co niezwykle wzbogaca, urozmaica zaproponowany przekaz. Dlatego książka może zainteresować nie tylko psychologów i osoby zainteresowane tą nauką, lecz także czytelników szczególnie wrażliwych na literaturę piękną. Bardzo ciekawe są refleksje badaczki na temat modelu powieści polifonicznej Fiodora Dostojewskiego, przywołane np. w kontekście badań Michaiła Bachtina. Autorka stosuje kompozycję klamrową, cytuje bowiem owego humanistę zarówno na samym początku wstępu książki, jak i w ostatnim zdaniu rozdziału szóstego, w którym zebrane są wnioski. „Zdaniem Michaiła Bachtina do człowieka „nie można przyłożyć […] formuły tożsamości jest” (…) Nie sposób uciec od dialogu, tym bardziej jeśli uznać go za jedną z fundamentalnych zasad rozwoju ludzkości i jej kultury. W tej perspektywie szczególnego sensu nabierają słowa Michaiła Bachtina (…): „Z końcem dialogu kończy się wszystko… Dwa głosy – to minimum życia, istnienia”.

Puchalska-Wasyl akcentuje więc, przywołując nie tylko autorytet uznanego humanisty, że dialogiczność w życiu podmiotu stanowi wartość, zatem nie należy jej łączyć z negatywnymi, niepokojącymi poznawczo, intelektualnie zagadnieniami choroby, cierpienia czy patologii w życiu jednostki oraz w relacjach osobistych i społecznych „ja”.

Książka dzieli się na część teoretyczną i praktyczną, stąd tytułowe zjawisko jest przedstawione kompleksowo, syntetycznie, a lektura kolejnych rozdziałów inspiruje do przemyśleń oraz wzbogacenia, a nieraz i weryfikacji, własnych, obiegowych sądów na temat prowadzenia wewnętrznych dialogów. Autorka wskazuje, że ludzie działający w przestrzeni historii, polityki, a także sztuki, np. pisarze, dawali świadectwa o pogłębionej, rozwiniętej relacji z własną wyobraźnią, wrażliwością, refleksyjnością. Prowadzenie różnych, niezamykających się w jednym wzorcu „rozmów” wpływa np. na kreatywność jednostki. Badaczka zauważa, iż przeszkodą w naturalnym rozwoju owego zjawiska w życiu człowieka jest ciągle poczucie wstydu, uznawanie owej postawy za tabu. Co wypada dzieciom – a wręcz może być propagowane przez rodziców, opiekunów, pedagogów – to nie jest już pozytywnie, empatycznie odbierane w kontekście ludzi dorosłych. Dlaczego jednak? Skoro psycholog, specjalistka od powyższego zagadnienia, wskazuje w swojej książce, iż nie tylko w dzieciństwie, lecz najbardziej również w wieku dorosłym intelektualne i emocjonalne prowadzenie dialogów z określoną postacią, np. kimś bliskim, autorytetem lub osobą wymyśloną, przynosi wiele dobra, korzyści danemu człowiekowi. To chociażby tak ważny, a nierzadko trudny do osiągnięcia, dystans wobec problemów, wobec tzw. szarej rzeczywistości, wspomnień oraz uczuć, postaw, które nie zostały jeszcze uporządkowane, przepracowane.

Refleksje autorki są poparte wynikami różnych badań. Można zatem zauważyć, iż wewnętrzne dialogi rozwijają „ja”, wzbogacają osobowość, pomagają jednostce w nawiązywaniu rzeczywistych relacji tu i teraz. Zatem czas wykazać się większą otwartością wobec zjawisk, które mogą nam pomóc w życiu, wystarczy odrzucić schematy, stereotypy w naszym myśleniu.

Agnieszka Palicka

Małgorzata PUCHALSKA-WASYL, Nasze wewnętrzne dialogi. O dialogowości jako sposobie funkcjonowania człowieka , Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016, seria: Res Humanae.