Młodzież, stres i religia

Okres adolescencji stanowi w rozwoju człowieka czas burzy i naporu, niestabilności emocjonalnej i duchowej, obiekcji co do własnego ciała i psyche, a także rozterek dotyczących funkcjonowania zarówno w rodzinie, jak i w gronie rówieśników. Czy postępująca sekularyzacja rzeczywistości, marginalizacja wpływu religii na życie nastoletniej osoby, szumnie ogłaszane akty apostazji i wszechogarniający konsumpcjonizm pozwalają adolescentom odwoływać się do sfery sacrum, aby tam znaleźć odpowiedź na trapiące ich wątpliwości wieku dojrzewania? Na te pytania szuka wyjaśnień Elżbieta Talik.

Tematyka wykorzystania określonych strategii religijnych przez młodzież jest o tyle interesująca, że porusza fragment rzeczywistości do tej pory w niewielkim stopniu eksplorowany przez naukowców. Wyjątkowym obszarem w tym kontekście są Stany Zjednoczone, skąd początek bierze idea religious coping Kennetha Iry Pargamenta, i to na bazie jego modelu autorka zaprojektowała własne badania nad „podmiotowymi i sytuacyjnymi uwarunkowaniami doboru religijnych strategii radzenia sobie ze stresem u młodzieży w okresie dorastania”. Ogromną zaletą jej pracy jest sprawność w łączeniu płaszczyzny psychologii z teologią i religią, przy wyraźnym podkreśleniu intencjonalnego niewchodzenia i niezgłębiania sfery sacrum, z jednoczesnym wyeksplikowaniem swojego stanowiska dotyczącego rozumienia sacrum jako zgodnego z tradycją chrześcijańską.

W celu wprowadzenia odbiorcy w interesujący ją temat Talik najpierw omawia w sposób przejrzysty pozytywne i negatywne funkcje religii, dbając na każdym kroku o jak najszerszą ekspozycję prezentowanych zagadnień.

Nawiązując systematycznie do meritum książki, koncentrującej się na grupie badawczej, którą stanowi młodzież ponadgimnazjalna, autorka czytelnie ukazuje rodzaje stresorów, będących istotnymi czynnikami napięcia psychicznego u adolescentów, a następnie charakteryzuje ich zasoby osobiste i związane z tym decyzje doboru odpowiednich strategii radzenia sobie z trudnościami. Dokładnie prezentuje metody badań własnych, klarownie przedstawia użyty przez siebie model teoretyczny, posiadający przede wszystkim charakter weryfikacyjny, a diagnozując, przy użyciu opisanej procedury statystycznej, uczniów klas I - III jednego z liceów w Lublinie, przystępnie prezentuje tabelaryczny rozkład wyników swoich dociekań.

Tytułowe pytanie, na które autorka stara się znaleźć odpowiedź, znajduje swoje odzwierciedlenie w konkluzji, że z uwagi na fakt, iż badana młodzież w wieku adolescencji nie przeżyła okoliczności granicznych, znacznie ograniczających możliwość samodzielnego rozwiązania zaistniałego problemu, nastolatki nie zwracają się z przeżywanymi trudnościami do sfery sacrum jako pomocnika.

Z kart książki wyłania się obraz nie tylko badacza stawiającego tezy i dokonującego wywodu weryfikującego postawione założenia, ale także osoby zainteresowanej rozwojem sfery duchowej wśród młodych ludzi, jeszcze nieukształtowanych, a już tak bardzo narażonych na szeroko rozlewający się konsumpcjonizm i postmodernizm, z zasady zakładający relatywizm aksjologiczny.

Autorka zachęca wychowawców, rodziców i samych nastolatków do formowania pozytywnej postawy religijnej, przeciwdziałającej możliwym destrukcyjnym zachowaniom, wynikającym często z braku uwewnętrznionych norm i zasad. To właśnie współdziałanie pomocy pedagogiczno-psychologicznej i duszpasterskiej może przynieść w rezultacie stworzenie bogatej i zintegrowanej osobowości ludzkiej.

Aneta Zawadzka

Elżbieta Talik, Jak trwoga, to do Boga? Psychologiczna analiza religijnego radzenia sobie ze stresem u młodzieży w okresie dorastania, GDAŃSKIE WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE, Sopot 2012.