Klucz do nowej humanistyki

Biologia to nauka zajmująca się żywymi organizmami oraz formowaniem ich życia w czasie i przestrzeni. Nauki humanistyczne interesuje natomiast człowiek jako istota społeczna, a także jego wytwory. O wpływie biologii na humanistykę i konsekwencjach wynikających z takiego mariażu dowiemy się z lektury Biological Turn. Idee biologii w humanistyce współczesnej .

Ten zbiór artykułów roztacza przed czytelnikiem wizję świata, w którym uwidacznia się rozwój takich obszarów jak: ekohumanizm, biohumanizm, posthumanizm, neoewolucjonizm i postewolucjonizm, memetyka, a także bio-art i cyber-życie. Przemyślany dobór tekstów umożliwia odbiorcy zapoznanie się ze strukturą zagadnień dotyczących nowej humanistyki coraz mocniej zaznaczającej swoją obecność w codziennej rzeczywistości. „Moim zadaniem jest próba stworzenia «legendy» tej mapy, klucza do jej czytania, stąd najistotniejszym zadaniem wydaje się wskazanie przynajmniej najwyraźniejszych, umownych znaków kartograficznych – tu: koncepcji biologicznych, które zaważyły na mapy tej wykreślaniu oraz zarysowaniu terytoriów, na których koncepcje te są obecne” – tak definiuje genezę powstałej antologii Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska w słowach wprowadzenia.

Strony książki udostępnione zostały filologom, filozofom, socjologom, pedagogom, politologom, psychologom, a także ludziom związanym z branżą informatyczną czy reklamową, dzięki czemu odbiorca zyskuje możliwie pełny obraz stanu nowej humanistyki. Co ważne, prezentowane treści mogą być absorbowane przez osoby, które na co dzień nie zajmują się poruszaną problematyką, ich język bowiem nie jest tak hermetyczny, by uniemożliwiał dostęp wszystkim zainteresowanym.

Zgromadzone teksty pozwalają się zapoznać z najnowszymi obserwacjami dotyczącymi na przykład zmiany traktowania i miejsca zwierząt we współczesnym świecie, przybliżają także problematykę chociażby ekofeminizmu badającego związek między opresją i władzą, której podlegają kobiety, dowodząc, że reorientacja przeważającego patriarchatu wymagać będzie redefinicji relacji władzy. Passus poświęcony roli bólu w ludzkim życiu pozwala z kolei zastanowić się nad istotą człowieczeństwa jako takiego, co w połączeniu z dostrzeganymi obecnie coraz częściej tendencjami do zniwelowania wyłącznego prymatu medycyny jako remedium na ludzkie cierpienie umożliwia refleksję nad sensem i wartością życia. A życie ulega błyskawicznej ewolucji i to, co do niedawna stanowiło przedmiot literatury z gatunku science fiction, wkracza na poważnie do codziennej egzystencji, anektowanej obecnie przez kulturę cybernetyczną, bio-art wykorzystujący mikroby jako substancję do tworzenia obrazów czy wreszcie sztuczną inteligencję.

Z lektury opublikowanych tekstów wynika jasno, że współczesna humanistyka nie może istnieć bez biologii, nie może bowiem funkcjonować bez charakterystycznych dla biologii pojęć, co widać chociażby w sposobie użytkowania zapożyczonego z biologii przedrostka bio-, który już teraz towarzyszy ludziom na każdym niemalże kroku. „To niewątpliwie nowa humanistyka po objawieniach (biologicznych). Niektóre jej inkarnacje prezentuje właśnie niniejszy tom” – artykułuje Wężowicz-Ziółkowska. Z zainteresowaniem warto przyjrzeć się tej nowej odsłonie humanistyki, która definiować będzie powstającą kulturę i sztukę, poezję analogową i cyfrową, używany język, ale też nowego człowieka, czyli postczłowieka i jego postciało, sztuczne życie czy hybrydyczną tożsamość. Wizja robotów współdziałających z ludźmi nie wydaje się więc już tak odległa, a kibicowanie botom rywalizującym w sumo, jeździe po linii czy piłce nożnej, zastąpi być może niedługo dopingowanie ludzi-sportowców na arenach lekkoatletycznych i stadionach.

Aneta Zawadzka

Biological Turn. Idee biologii w humanistyce współczesnej, pod red. Dobrosławy WĘŻOWICZ-ZIÓŁKOWSKIEJ, Emilii WIECZORKOWSKIEJ, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2016, seria: Prace Naukowe UŚ w Katowicach.