Jak pisać

Spotkania z Ryszardem Kapuścińskim kształcą. Każdy, kto poszukuje odpowiedzi na pytania dotyczące sztuki reportażu, doskonalenia warsztatu, twórczego pisania, powinien przeczytać książkę Marka Millera. Dociekliwy odbiorca znajdzie w niej rozważania związane nie tylko z dziennikarstwem. Kapuściński opowiada o swoich doświadczeniach zawodowych – wspomina spotkania z ludźmi z różnych kultur, religii, systemów politycznych. Słowa mistrza inspirują czytelnika do przemyśleń związanych z różnymi dziedzinami życia. Autor Cesarza podkreśla wartość komunikacji z „innym”, która daje szansę rozwoju i lepszego zrozumienia rzeczywistości. „Staram się poprzez rozmowę wniknąć jak najgłębiej w drugiego człowieka i jak najlepiej go poznać, jak najwięcej z niego skorzystać, to znaczy próbować zobaczyć świat od tej strony, od jakiej on go ogląda, zobaczyć jeszcze jeden wymiar świata. (…) Dzięki temu uzyskujemy obraz wielowymiarowy, co jest niezmiernie istotne”.

Kapuściński podkreśla wartość różnorodności, bogactwa, jakie można i trzeba odkrywać dzięki spotkaniom z ludźmi, niezależnie od miejsca i czasu. Do wszystkich swoich podróży autor Imperium starannie się przygotowuje, ale urzeka czytelnika nie tylko wiedzą. Słowa Kapuścińskiego przekonują odbiorcę, że empatia, otwartość i zaangażowanie stanowią o sukcesie dziennikarza. Pogoń za sensacją, nieuczciwa konkurencja, agresja czy egocentryzm to niewłaściwe, nieskuteczne sposoby, aby zaistnieć i zdobywać uznanie.

Rozmówca Millera mówi o etyce zawodowej, misji, jaką staje się relacjonowanie wydarzeń, które zmieniają świat. Niezwykle istotne jest docieranie do prawdy, konfrontacja z realiami kształtującymi historię „tu i teraz”, ponieważ „każda wojna, każda sytuacja kryzysu jest sytuacją niesłychanego wzmożenia kłamstwa. Nie ma nic bardziej zakłamanego niż różnego rodzaju komunikaty wojenne”. Dlatego reporter musi wejść w centrum wydarzeń, „widzieć i opisywać” świat z bliska, bezpośrednio. Musi umieć przeżywać sytuacje zagrożenia oraz radzić sobie z samotnością.

Kto może zostać dobrym reporterem? Ryszard Kapuściński zwraca uwagę na konieczność samokształcenia, intelektualnego i duchowego rozwoju. Opowiada także, jaką wartość w formowaniu stylu miała dla niego lektura dzieł beletrystycznych, m.in. utworów staropolskich. Niezmiernie inspirujące są rozważania na temat roli języka literackiego w twórczym procesie pisania reportaży. „Chodziło mi o język zarchaizowany. Poprzez archaizm języka, którym jest napisany Cesarz , chcę pokazać archaizm systemów totalitarnych, autorytarnych – że to, co jest dyktaturą, strukturą autorytarną gnębiącą ludzi, oderwaną od społeczeństwa, jest strasznie niewspółczesne”. Forma i treść stanowią o wartości dzieła, dlatego Kapuściński czytał rodzimych i europejskich klasyków, poszukując słów, które najlepiej oddadzą sens opisywanych wydarzeń.

Bohater książki Millera porusza wiele ważnych tematów związanych z tworzeniem, relacją nadawca – odbiorca, jakością medialnych przekazów, kulturą współczesną. Bardzo pouczające są rozważania o wielkim potencjale Trzeciego Świata, jak i polskiej historii, współczesności oraz postawie mentalnej, czyli „polsko-poglądzie” – przeciwieństwie „świato-poglądu”. Do refleksji skłaniają także wspomnienia Kapuścińskiego z dzieciństwa spędzonego na Polesiu, słowa poświęcone rodzicom i sąsiadom, pozytywny obraz wielokulturowego Pińska.

Agnieszka Palicka

Pisanie. Z Ryszardem Kapuścińskim rozmawia Marek Miller , SPÓŁDZIELNIA WYDAWNICZA „CZYTELNIK”, Warszawa 2012, seria: Laboratorium Reportażu.