Historia miasta

Vratislavia, Breslau, Wrocław – stolica Dolnego Śląska, a obecnie Europejska Stolica Kultury 2016. Wrocław fascynuje nie tylko swoimi losami, atmosferą, lecz także dynamiką rozwoju. Najważniejsze z historycznego punktu widzenia dzieje miasta przeczytać możemy w wydanej przez Wydawnictwo Naukowe PWN książce Historia Wrocławia .

Autor publikacji, Eduard Mühle, jest profesorem historii Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej na Westfalskim Uniwersytecie Wilhelma w Münster. W latach 1995-2005 był dyrektorem Instytutu Herdera w Marburgu, a w latach 2008-2013 pełnił funkcję dyrektora Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Za zasługi dla współpracy polsko-niemieckiej otrzymał w 2014 roku specjalną nagrodę. Jest także autorem wielu publikacji dotyczących historii Europy Środkowo-Wschodniej.

W obecnym kształcie miasta mieszają się wpływy czeskie, polskie, austriackie i pruskie. To one mają zasadniczy wpływ na jego architekturę i topografię. „Po 1945 roku było ono bardzo zniszczone, a jego ludność w latach 1945-1948 uległa całkowitej wymianie, nie oznacza to jednak, że należy wątpić w jego tożsamość historyczną – co mogły sugerować indywidualne historie migracji niemieckich «starych wrocławian» i polskich «nowych wrocławian» w latach 1945-1990 (a nawet jeszcze później). Już przed 1945 r. historię Wrocławia znaczyły radykalne cezury – zniszczenia, nowe założenia topograficzne, migracje, zmiany władzy, transformacje gospodarcze i społeczne. Wszystkie one w dużym stopniu zmieniły oblicze miasta. A jednak zachowało ono nie tylko swoje miejsce, lecz także swoją tożsamość – jakkolwiek byśmy ją definiowali”.

Jak wyjaśnia we wstępie Mühle, niemożliwe jest wręcz przedstawienie całej różnorodności ponad tysiącletniej historii miasta w dziesięciu krótkich rozdziałach, skupił się on zatem na zasadniczych cechach struktury Wrocławia oraz najistotniejszych aspektach jego historii. Wszystko to ilustruje przykładami najważniejszych budowli i postaci danej epoki. W każdym rozdziale autor przybliża konkretne okresy historyczne, najpierw poprzez opis ich najważniejszego zabytku architektonicznego, by następnie omówić wyjątkowe cechy ich, struktury i związane z nimi wydarzenia. Opis ten pogłębia skupiając się na wybranych postaciach historycznych, ich życiorysie i dokonaniach.

Podróż po Wrocławiu rozpoczynamy od najważniejszego, zdaniem autora, dziedzictwa czasów średniowiecznych, romańskiej katedry św. Jana Chrzciciela na Ostrowie Tumskim, serca Wrocławia – Rynku oraz łączącego w sobie cechy gotyckie z renesansowymi i neogotyckimi Ratusza. Wejście Wrocławia w czasy nowożytne w XVI i XVII w. nie miało, według autora, istotnego wpływu na kształt miasta. Jedyną nowością, która zmieniła jego oblicze, były w owym czasie potężne systemy fortyfikacyjne, które odgrodziły miasto od świata. Za najbardziej monumentalny zabytek barokowego Wrocławia, a jednocześnie architektoniczną apoteozę dążeń Habsburgów do rekatolicyzacji uważa Mühle kompleks kolegium jezuickiego, czyli założony w 1702 roku Uniwersytet Wrocławski. Następujący proces urbanizacji doprowadził jednak do powstania zupełnie innego wizerunku miasta. Ze wszystkich sił starano się stworzyć z Wrocławia centrum nowoczesności. Na początku XX w. powstały w mieście imponujące zabytki modernizmu architektonicznego, w tym opisywana szerzej Hala Stulecia. Kolejne opisywane przez autora obiekty, przykłady architektury nazistowskiej (Nowa Rejencja) oraz stalinowskiej (Kościuszkowska Dzielnica Mieszkaniowa), miały związek z wielkimi przełomami historycznymi. Swoją opowieść kończy Mühle na czasach transformacji politycznych i gospodarczych, jako symbol nowoczesnego i dynamicznie rozwijającego się miasta opisując wrocławski drapacz chmur Sky Tower.

Na niespełna 300 stronach zawarł Mühle dzieje stolicy Dolnego Śląska od X do początku XXI w. Z jego książki wyłania się żywy i szczegółowy obraz miasta. Miasta z przebogatą historią, pełnego kontrastów i tajemnic, często mało znanych nawet mieszkańcom Wrocławia.

Katarzyna Krzyżanowska

Eduard MÜHLE, Historia Wrocławia , tłum. Joanna Janicka, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2016.