Historia ma pomagać

Autorka książki zaraża entuzjazmem i pasją, mobilizuje do wytrwałych prac i ich osadzania na solidnych fundamentach naukowego znawstwa. To pierwszy powód, dla którego pragnę tą monografią zainteresować czytelników. Autorka nie tylko renowuje wiedzę o dorobku i osiągnięciach Elizy Freinet, ale w sposób istotny ją systematyzuje i znacząco wzbogaca. Jednocześnie barwnie uprzystępnia postać mniej znaną w Polsce niż osoba jej męża, Celestyna Freineta, współtwórcy idei tzw. Nowego Wychowania. Rozprawa odkrywa oryginalnie twórczy wkład bohaterki książki najpierw w pedagogię wspólnej z mężem szkoły, a potem jej własne nauczycielskie opracowania popularnonaukowe i publicystyczne, które z czasem okazują się mieć także walor służenia rozwojowi nauki o osobie i rozwoju dziecka oraz, co więcej, w zakresie pedagogicznego wspierania społecznego rozwoju dzieci.

Z czasem prace Elizy Freinet służyły pożytkowi później budowanych założeń i podwalin pod naukową pedagogikę dziecka. Wspierała ją także pracami artystycznymi, głównie sprofilowanymi na użytek edukacji. Autorka monografii przekonuje do konieczności kontynuowania tamtych idei i kierunku usprawnień prac wychowawczych. Tyle bowiem nadal zachodzi potrzeb od szczebla przedszkolnego po wyższy (w toku modernizowanego przygotowywania nauczycieli i pedagogów). A to ważki w aktualnej fazie rekonstrukcji systemu i programów szkolnictwa na wszystkich poziomach cel naszych współdziałań.

Pierwotnie motywem podjęcia przez Kaliszewską tematu pedagogiki zdrowia w oświetleniu freinetowskim była fascynacja samą osobą Elizy Freinet. Potem obok biografii na tle epoki powstał impuls do zaprezentowania również jej działań także prozdrowotnych. A to z powodu – choć nadal aktualnych, to ignorowanych – zagrożeń dla zdrowia, np. mód żywieniowych, konsumpcyjnego stylu życia i warunków cywilizacyjnych, nazbyt zróżnicowanych jakościowo. Sensowne zatem okazuje się przypomnienie wieloletniej walki Elizy Freinet, lekarzy, pedagogów i psychologów oraz nauczycielskich rzesz z placówek oświatowo-szkolnych o godne warunki higieniczne, o zdrowie uczniów. Może to skuteczniej zawstydzi współczesnych, którzy popełniają grzechy zaniechania w tej kwestii.

Liczni badacze i praktycy, na czele z Bogusławem Śliwerskim, nie od dziś oskarżają władze oświatowe, że naruszają granice suwerennej odpowiedzialności nauczycieli za oddolnie projektowane i wykonywane zadania, a przez to osłabiają profesjonalizm i podważają zaufanie do państwa. Przybywa uczniów wymagających szczególnego traktowania ze strony fachowego nauczyciela. Konieczne jest więc innowacyjne podejście do potrzeb zawodowych nauczycieli we współdziałaniu z rodzicami uczniów, zabłąkanymi i zakłopotanymi w gąszczu istoty, struktur organizacyjnych i programowych. Modernizowany jest calutki system edukacji od przedszkola (szkoda, że nie wespół ze żłobkami) po szkołę wyższą. Dlatego cenne jest szukanie inspiracji w minionych doświadczeniach, wielokrotnie i długo sprawdzanych rozwiązań pożytecznych, uwzględniających podmiotowość, indywidualność wszystkich partnerów całościowo, m.in. za Elizą Freinet.

Zasługa M. Kaliszewskiej polega na otwarciu oczu szerszemu gronu odbiorców na zgromadzone i starannie opracowane materiały, kompetentnie opracowaną specyfikę i przydatność idei Elizy Freinet. Metodologicznie, teoretycznie na poziomie jakościowego rozpoznawania problematyki i interpretacji, z równoległymi myślami o zastosowaniach, preferuje Kaliszewska zastosowanie tzw. świadomości różnicy pomiędzy ontycznym i inteligibilnym charakterem dziejów. Historia bowiem ma pomagać, jak pouczają filozofowie pedagogiki, w zrozumieniu sensu dziejów, w odkrywaniu ich wartości i znaczeń dziś.

Krystyna Duraj-Nowakowa

Małgorzata KALISZEWSKA, Eliza Freinet: promotorka zdrowia , Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2017.