Dziecko w sieci

Cyberprzemoc to prześladowanie, obrażanie lub wyśmiewanie kogoś z wykorzystaniem Internetu lub telefonu komórkowego. Przyjmuje ona formę nękania obraźliwymi SMS-ami, publikowania ośmieszających filmików lub dręczenia szyderstwami na forach i w komunikatorach społecznych. Cyberprzemoc to molestowanie w sieci. Okazuje się, że zagrożenie nie czyha wyłącznie ze strony obcych ludzi, ponieważ w dzisiejszych czasach największą traumę fundują sobie koledzy z klasy. Około 65% młodzieży w ankietach przyznaje, że miało styczność z cyberatakami w szkole. Media alarmują, że frustracja dzieci, które nie radzą sobie z „hejtem” w sieci, coraz częściej prowadzi do depresji, a nawet do samobójstw. Gdy dochodzi do tragedii, rodzice zaczynają szukać winnych i oskarżają administratorów portali społecznościowych. Dr Anna Waligóra-Huk uświadamia skalę problemu i uzmysławia, że winić nie można wyłącznie portali czy środowisk szkoły. Agresja rówieśnicza i cyberprzemoc to dzisiaj jeden z najbardziej złożonych problemów społecznych.

Książka wpisuje się w szeroko zakrojoną akcję profilaktyczną, której celem jest zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom w sieci. To fachowy podręcznik skierowany do nauczycieli i pedagogów oraz rodziców, którzy powinni poznać skalę zagrożenia. W pierwszej części, opierając się na teoriach naukowych, autorka wyjaśnia rolę mediów w komunikacji dzieci, mechanizm powstawania frustracji i agresji, wymienia formy cyberprzemocy oraz jej psychologiczne konsekwencje. Dzięki tym refleksjom zrozumiemy, dlaczego w wirtualnym świecie dzieci krzywdzą się nawzajem z taką łatwością i dlaczego przeniesienie przemocy z korytarza szkolnego do Internetu działa niszcząco na ich psychikę i poczucie bezpieczeństwa. Część druga stanowi udokumentowanie szeroko zakrojonych badań dotyczących bezpieczeństwa młodzieży w sieci, przeprowadzonych w dziesięciu losowo wybranych gimnazjach. Dane dotyczą szkół z terenów wiejskich, ale w pozostałych regionach sytuacja jest analogiczna, więc wnioski są ogólne.

Z przeprowadzonych obserwacji, rozmów i z przestudiowanych dokumentów wyłania się obraz kondycji polskiej szkoły. Na tym tle została przedstawiona analiza kilku konkretnych przypadków cyberprzemocy, które zostały odnotowane w badanych środowiskach. Przy ich rozpatrywaniu wzięto pod uwagę wszystkie okoliczności zdarzenia, sytuację rodzinną, popularność w szkole, motywację oraz zachowanie sprawców i ich ofiar. Prześledzono konsekwencje, a także przyjrzano się czynnościom podjętym w ramach interwencji. Wnioski są alarmujące.

Autorka dowodzi, że skutki cyberprzemocy są nieodwracalne. Dorośli jednak nie są w stanie wychwycić wszystkich niepokojących sygnałów i nie potrafią zapewnić wsparcia poszkodowanemu dziecku. Udzielając pomocy zapominają, że najważniejszym celem jest naprawienie relacji między dziećmi, więc ich działania są mało skuteczne. Jedynym wyjściem jest szeroko rozumiana profilaktyka. Niestety nauczyciele stosują ją incydentalnie, a rodzice jej nie znają, ponieważ nie angażują się w życie szkoły.

Dane statystyczne oraz wnioski przedstawione w książce przytłaczają. Istnieje światełko w tunelu, ale wymaga od dorosłych wysiłku – zmusza do rewolucji w sposobie myślenia. Dość porażające może się okazać odkrycie, że za tą rewolucją nie kryje się nic nowego: autorka jedynie dobitnie wymaga, by dorośli wypełniali swoje podstawowe obowiązki! Rodzic ma pielęgnować relacje ze swym dzieckiem i je wychować, szkoła ma go w tym wesprzeć. Autorka wskazuje nasze podstawowe błędy i wyjaśnia, jak ich unikać. Tylko wtedy, gdy od najmłodszych lat będziemy wpajać szacunek dla uczuć innych osób, uczyć krytycznego myślenia i mądrego korzystania z Internetu, a szkoła położy nacisk na pogłębianie relacji społecznych, nasze dzieci nikogo nie będą krzywdzić i same będą bezpieczne w sieci.

Aleksandra Urbańczyk

Anna WALIGÓRA-HUK, Cyberprzemoc wśród młodzieży ze szkół wiejskich , Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015, seria: Prace Naukowe UŚ w Katowicach.