Dryfem ku wyspom

Zamiarem autora – profesora Uniwersytetu Gdańskiego, członka Rady Polityki Pieniężnej w latach 2004-1010 i członka Rady Gospodarczej przy Premierze RP w latach 2010-2014 – było przedyskutowanie uwarunkowań, jakie złożyły się na wyjątkowy w skali europejskiej wzrost gospodarczy naszego kraju w latach ogólnoświatowego kryzysu. W uwarunkowaniach tych mieszczą się zarówno czynniki pobudzające wzrost gospodarczy, jak i te, które składają się na cenę, jaką przyszło za ten sukces zapłacić.

Książka nie jest skierowana wyłącznie do środowiska ekonomistów i nie dotyczy tylko epizodu gospodarczego Polski z lat 2007-2015. Powinna ona zainteresować wszystkich, którym trudno się kompetentnie odnieść do takich kwestii, jak: rzeczywisty wzrost gospodarczy Polski w okresie kryzysu („zielona wyspa”), wielkość długu publicznego i wynikające z tego zagrożenia, powody kłopotów „frankowiczów”, celowość przyjęcia waluty euro, „repolonizacja” banków, rynek pracy ludzi młodych w Polsce („umowy śmieciowe”), perspektywy polskiego węgla, rozwarstwienie dochodowe w społeczeństwie, dwie odmienne afery – Amber Gold i SKOK-i. Walor książki polega na tym, że objaśniając złożone i ważne problemy gospodarcze, charakterystyczne dla stosunkowo krótkiego okresu, daje ona czytelnikowi wiedzę o uniwersalnych mechanizmach makroekonomicznych, odnoszących się do każdej gospodarki rynkowej w różnych okresach jej rozwoju.

Na temat „zielonej wyspy” pisze autor już w pierwszym rozdziale. Znajdujemy tu syntetyczne podsumowanie źródeł wzrostu polskiej gospodarki w pierwszych latach światowego kryzysu, w tym objaśnienia roli: płynnego kursu walutowego, indywidualnej konsumpcji (zwiększonej po decyzjach o obniżeniu stawki rentowej i zmianach skali podatkowej), dobrego wykorzystania unijnych funduszy strukturalnych oraz ostrożności naszych banków w zakresie emisji ryzykownych papierów wartościowych. Zaraz potem jednak autor pisze o rachunku, jaki trzeba nam było zapłacić za „zieloną wyspę”, czyli o tytułowej dryfującej krze. Nie chcąc pozbawiać czytelnika przyjemności prześledzenia całego wywodu na ten temat, przytoczę tylko jedną z konstatacji: „Bardzo znaczną część rachunku za zieloną wyspę zapłacili zatem przyszli emeryci”.

W kolejnych dwóch rozdziałach znajdujemy dobre uzasadnienie źródeł siły polskiego złotego po roku 1989, a także przekonujący materiał faktograficzny obrazujący powody popularności szwajcarskiej waluty wśród polskich kredytobiorców. Popularności, która po kilku latach doprowadziła do głośnego dzisiaj problemu tzw. frankowiczów. Zaskakująca może być konkluzja Filara, iż portfel kredytów denominowanych w walucie szwajcarskiej jest pod względem wskaźników jakościowych najlepszym portfelem w sektorze bankowym w Polsce.

Interesująco są tu omówione również ważkie problemy społeczne, w tym odnoszące się do rynku pracy oraz do nierównomierności podziału wypracowanego bogactwa w społeczeństwie. Trafnie autor charakteryzuje i diagnozuje przyczyny niskiej aktywności zawodowej Polaków oraz stosunkowo niskiej wewnątrzkrajowej mobilności pracowników. Omawia także wrażliwe społecznie problemy umów śmieciowych oraz wysokości wynagrodzeń w Polsce w stosunku do innych gospodarek UE. Dalej autor zwraca uwagę na to, że miarą nierównomierności podziału wypracowanego w gospodarce dochodu nie może być jedynie współczynnik Giniego. Odwołując się do szczegółowych danych statystyki publicznej, wskazuje na potrzebę stosowania komplementarnych miar.

Książka zawiera jeszcze inne ciekawe wątki, mające wpływ na to, czy na polską gospodarkę patrzymy jak na „zieloną wyspę”, czy raczej jak na dryfującą krę. Dość przywołać hasło „kamieni kupa” z tytułu rozdz. 11, traktującego o sprawności państwa i wspieraniu przez nie inwestycji, albo niedoceniany, zdaniem Filara, temat produkcji i eksportu polskiej żywności. W całym opracowaniu należy wysoko ocenić zarówno dobór zagadnień i sposób argumentacji, jak i bogaty, precyzyjny język.

Dariusz FILAR, Między zieloną wyspą a dryfującą krą. Gospodarka Polski w latach 2007-2015 , Wydawnictwo ARCHE, Sopot 2015.

Mirosław Szreder

Dariusz FILAR, Między zieloną wyspą a dryfującą krą. Gospodarka Polski w latach 2007-2015 , Wydawnictwo ARCHE, Sopot 2015.