Człowiek w pisarzu

„Sztuka rozmowy, tak jak sztuka czytania, polega na współtworzeniu. Pytania i odpowiedzi, komentarze i riposty – wszystko to składa się na nowy tekst, którego żaden z uczestników dysputy nie jest wyłącznym autorem. A jednak to stawiający pytania ma najtrudniejsze zadanie” – Alberto Manguel

Jednym z zadań literatury jest objaśnianie otaczającej rzeczywistości. Po co rozmawiać z pisarzami, skoro swoje credo i poglądy zawarli w twórczości? Ponieważ tworząc, poddają analizie nie tylko świat zewnętrzny, dokonują też podróży w głąb siebie i własnej duszy. Po to, by „odczytać” książkę, trzeba zrozumieć przesłanie. Docieramy do sedna, gdy pojmiemy intencje autora. Wywiad zatem pozwala zbliżyć się do „człowieka” w pisarzu, zrozumieć jego motywy, a tym samym wejść głębiej w literaturę.

We wrześniu br. ukazała się książka, która jest zapisem kilkunastu wywiadów z polskimi pisarzami. Inicjatorem rozmów jest znany z dociekliwych i nieszablonowych recenzji i omówień krytycznych autor bloga literackiego „Krytycznym okiem”. Jego rozmówcami są: Kaja Malanowska, Remigiusz Grzela, Piotr Czerwiński, Dawid Kornaga, Marta Syrwid, Grzegorz Kozera, Jacek Wangin, Joanna Bator, Justyna Bargielska, Katarzyna Bonda, Ignacy Karpowicz, Anna Janko i Inga Iwasiów. Wywiady zostały wcześniej opublikowane na blogu (poza jedną, najważniejszą dla autora). Rok w rozmowie… to kilkanaście ciekawych spotkań. To świat przeżywany na trzynaście różnych sposobów, prezentowany przez nietuzinkowe i niebanalne osobistości. To także inspiracje książkowe – kilkanaście propozycji na każdy z dwunastu miesięcy zbliżającego się nowego roku.

Rozmówcy Czechowicza są wielobarwni, często skrajnie różni. Jedni dopiero zaczynają literacką przygodę i poszukują swej drogi, inni mają imponujący dorobek. Jedni są otwarci, chętnie opowiadają o sobie, inni zgadzają się uchylić drzwi do swej prywatności zaledwie odrobinę. Piszą w różnych formach i w odmienny sposób. Jedni tworzą w zaciszu gabinetu, potrzebują izolacji i odpowiedniej scenerii. Dla innych warsztatem pracy jest samo życie, więc rzucają się na nie zachłannie, zdobywają doświadczenie eksperymentując, intensyfikując bodźce. Żyją tak, by ich nic nie ominęło… Mówią o swych inspiracjach, literackich wzorach, pasjach, blogach, o podróżach bądź emigracji, o niezbędnych zmianach w życiu, frustracjach i depresjach, wreszcie o własnej twórczości i o cenie, jaką się płaci za popularność. Czechowicz pozwala swym „gościom” narzucać ton, więc rozmowy są żywiołowe bądź melancholijne, smutne, gorzkie, a nawet cierpkie. Mimo tej rozmaitości, wywiady umieszczone w zbiorku stanowią w pewnym sensie całość, gdyż ich powstaniu przeświecała wspólna myśl. Zostały przeprowadzone, by ukazać system wartości twórców i wysondować, co nadaje ich życiu sens.

Na co możemy liczyć sięgając po książkę? Z pewnością dokonamy kilku ciekawych odkryć. Poznamy sylwetki twórców, z którymi nie mieliśmy dotychczas okazji się zetknąć albo pozbędziemy się paru stereotypów. Przekonamy się, że twórcy znani ze skłonności do emocjonalnego ekshibicjonizmu wbrew pozorom nie są skłonni odpowiadać na wszystkie pytania. Poznamy diagnozę polskiej literatury. Możemy też przyjrzeć się Jarosławowi Czechowiczowi w zupełnie nowej dla niego roli, podczas rozmów prowadzonych z prawdziwie dziennikarskim zacięciem. Jest taktowny i rzetelnie przygotowany. Potrafi cierpliwie krążyć wokół tematu, a jeśli nie otrzymuje odpowiedzi, dociera do sedna w inny sposób. „Podpuszcza”, gdy trzeba, ale nie jest prowokacyjny. Przede wszystkim zaś nie angażuje czasu pisarzy, by pytać o banalne i powierzchowne sprawy.

Aleksandra Urbańczyk

Jarosław CZECHOWICZ, Rok w rozmowie. Pisarze krytycznym okiem, Wydawnictwo Simple Publishing, Poznań 2014.