Kościół i jakość kształcenia

Kościelnym instytucjom szkolnictwa wyższego, podobnie jak państwowym, zależy na stałym podnoszeniu jakości kształcenia we wszystkich dyscyplinach. Agencja Stolicy Apostolskiej do spraw Oceny i Promocji Jakości Kształcenia na Uniwersytetach i Wydziałach Kościelnych AVEPRO została powołana 19 września 2007 r. przez papieża Benedykta XVI jako instytucja bezpośrednio związana ze Stolicą Apostolską na podstawie artykułu 186 i 190-191 Konstytucji Apostolskiej Pastor Bonus. Do działalności AVEPRO odnosi się przede wszystkim Konstytucja Apostolska Veritatis Gaudium papieża Franciszka (2017), która zastąpiła poprzednią Konstytucję Sapientia Christiana papieża Jana Pawła II (1979). Powstanie agencji AVEPRO było związane z przyjęciem przez Stolicę Apostolską procesu bolońskiego. Jako wymóg tego procesu, AVEPRO promuje jakość w badaniach naukowych i dydaktyce, przyjmuje międzynarodowe standardy osiągania doskonałości naukowej, w zgodzie z założeniami wyrażonymi już podczas Soboru Watykańskiego II, zwłaszcza w deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis, która w punkcie 10 stwierdza: „w uniwersytetach i fakultetach katolickich należy najbardziej popierać instytuty, które w pierwszym rzędzie mają służyć postępowi badań naukowych. Święty Sobór wielce zaleca rozwijanie uniwersytetów i fakultetów katolickich rozmieszczonych należycie w różnych częściach świata, tak jednakże, aby one błyszczały nie ilością, ale zamiłowaniem do nauki”.

AVEPRO służy kościelnym uniwersytetom i wydziałom, które zostały erygowane lub zatwierdzone przez Kongregację do spraw Edukacji Katolickiej i mogą nadawać stopnie i tytuły naukowe w imieniu Stolicy Apostolskiej. Posiada dzięki temu wymiar globalny, w pełnej autonomii do realizacji swojej odpowiedzialności na całym świecie, gdziekolwiek działają kościelne instytucje akademickie. Pieczę nad promocją jakości w tych instytucjach, w sensie normatywnym, Agencja uzyskała wraz z zatwierdzeniem przez papieża Franciszka zarządzeń wykonawczych do konstytucji apostolskiej Veritatis Gaudium.

Papież Franciszek w Veritatis Gaudium wskazał cztery kryteria odnowienia i odrodzenia instytucji kościelnych. Pierwszym jest kultywowanie wiedzy pozostającej w prawdziwie kontemplacyjnym kontakcie z sercem Ewangelii, aby mogła się ona prawdziwie przyczynić do znalezienia koniecznych rozwiązań narastających problemów ludzkości. Drugim kryterium jest konieczny w tej misji nielimitowany dialog z wszystkimi ludźmi dobrej woli. Trzecim kryterium jest inter– i transdyscyplinarność, żadna bowiem dyscyplina nie może wytworzyć adekwatnych odpowiedzi bez odniesienia się do innych obszarów wiedzy, nie wyłączając nigdy horyzontu sensu, który przekracza naukę samą w sobie. Czwartym kryterium jest wchodzenie w sieć naukowo-realizacyjną z innymi instytucjami akademickimi dla bardziej skutecznego znajdywania rozwiązań palących problemów globalnej społeczności. W 2018 r. papież Franciszek zasugerował trzy dodatkowe kryteria, którymi winna się cechować każda działalność edukacyjna Kościoła. Są nimi: jakość edukacyjna (innowacja i efektywność), tożsamość podmiotowa studentów i przedmiotowa danej dyscypliny, wreszcie promocja dobra wspólnego, jako cel przyświecający wszelkiej działalności akademickiej.

AVEPRO formułuje, rozwija i aktualizuje wraz z zaangażowanymi instytucjami akademickimi procedury wewnętrznej i zewnętrznej ewaluacji dla zapewnienia wysokiej jakości kształcenia zgodnie z wymaganiami standardów kościelnych i świeckich zarówno w zakresie prawnym, jak i operacyjnym na poziomie państwowym, regionalnym i międzynarodowym. Planuje zewnętrzne ewaluacje każdej instytucji akademickiej i realizuje je za pośrednictwem międzynarodowych ekspertów przeprowadzających wizytacje. Publikuje raporty powizytacyjne. Doradza, opracowuje i sugeruje środki naprawcze po ewaluacji. Sprzyja upowszechnieniu informacji w przestrzeni akademickiej. Wybiera i szkoli ekspertów do ewaluacji. Promuje użycie środków dostosowanych do promocji jakości kształcenia, w tym bazy danych instytucji akademickich akredytowanych instytucjonalnie przez AVEPRO.

Agencja ocenia kościelne uczelnie na całym świecie (patrz ramka). Dotychczas oceniła 64 instytucje, w tym 3 polskie: w 2016 r. akredytowała Wydział Nauk Społecznych na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, a w kolejnych latach pozytywnie oceniła Wydział Filozoficzny (2017) oraz Wydział Pedagogiczny (2019) Akademii Ignatianum w Krakowie. Ewaluacyjna AVEPRO jest bezpłatna. Oceniane instytucje pokrywają jednak koszty podroży ekspertów, ich zamieszkanie na czas wizytacji, inne mniejsze wydatki organizacyjne. AVEPRO znajduje się na ministerialnej liście kwalifikowanych akredytacji zagranicznych.

Kościelny system uczelni

Kościelny system szkół wyższych obejmuje 288 wydziałów kościelnych (160 teologicznych, 49 filozoficznych, 32 prawa kanonicznego i 47 innych dyscyplin) i 503 jednostek powiązanych (afiliowane, agregowane, włączone), czyli razem 791 instytucje, w tym 28 uniwersytetów i innych instytucji szkolnictwa wyższego. W Afryce jest 15 wydziałów, w Azji – 25, w Ameryce Północnej – 19, w Ameryce Południowej – 22 wydziały, a w Oceanii – 1. Największa liczba kościelnych jednostek akademickich znajduje się w Europie – 206 wydziałów, z których wyjątkowo duża część, bo aż 58, ma siedzibę w Rzymie. W Polsce są 24 takie wydziały, działające w strukturach 13 instytucji szkolnictwa wyższego. Większość z nich - 13 – to wydziały teologiczne, 4 – filozoficzne, 3 – prawa kanonicznego i 4 nauk społecznych. Wg POL-onu w Polsce działa 16 kościelnych instytucji szkolnictwa wyższego – nie pokrywają się one z tymi, które może akredytować AVEPRO.

Polskie wydziały, które mogą uzyskać akredytację AVEPRO:

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II – wydziały: Teologii, Filozofii, Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji.

Papieski Uniwersytet Jana Pawła II – wydziały: Teologiczny, Filozoficzny, Prawa Kanonicznego, Historii i Dziedzictwa Kulturowego, Nauk Społecznych, a także Wydział Teologii, Sekcja w Tarnowie.

Akademia Ignatianum – wydziały: Filozoficzny i Pedagogiczny.

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie – wydziały: Filozofii Chrześcijańskiej, Prawa Kanonicznego, Studiów nad Rodziną, Teologiczny.

Uniwersytet Śląski w Katowicach – Wydział Teologiczny.

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski – Wydział Teologii.

Uniwersytet Opolski – Wydział Teologiczny.

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza – Wydział Teologiczny.

Uniwersytet Szczeciński – Wydział Teologiczny.

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – Wydział Teologiczny.

Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie – Sekcja św. Andrzeja Boboli/Bobolanum i Sekcja św. Jana Chrzciciela.

Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu.