Mniej nagród dla naukowców

Dwudziestu czterech naukowców zostało uhonorowanych Nagrodami Prezesa Rady Ministrów. To o blisko połowa mniej niż w ostatnich latach (44 – w 2017, 44 – w 2018).

Za osiągnięcia w działalności naukowej nagrodę otrzymały dwie uczone. Dr hab. Danuta Kisielewska z Akademii Górniczo-Hutniczej prowadzi m.in. w CERN pod Genewą prace z zakresu eksperymentalnej fizyki cząstek elementarnych i wysokich energii. W jej dorobku są m.in. pionierskie, bardzo dokładne wyznaczenie funkcji struktury nukleonu oraz odkrycie oddziaływań z dużą przerwą rozkładu cząstek wtórnych w pospieszności, a także współudział w odkryciu bozonu Higgsa. Z kolei prof. Ewa Kula-Świeżewska z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN bada zróżnicowane strukturalnie związki izoprenoidowe występujące w organizmach eukariotów. Odgrywają one istotne znaczenie w biologii, m.in. w środowisku roślin w ich przystosowywaniu do stresów środowiskowych. Jednym z jej odkryć jest charakterystyka reduktazy poliprenolowej zidentyfikowanej u ssaków i wykazanie, że mutacje w jednym z genów (SRD5A3), kodującym ten enzym, skutkują u ludzi chorobami Wrodzonego Niedoboru Glikozylacji typu 1.

Wśród 10 nagrodzonych za rozprawy habilitacyjne (najwięcej – 3 z Uniwersytetu Jagiellońskiego) jest dwoje, o badaniach których pisaliśmy już na łamach FA. Dr hab. Agata Starosta z UMCS zajmuje się syntezą białek (FA 7-8/2018), zaś dr hab. Miłosz Giersz z Uniwersytetu Warszawskiego dokonał odkrycia królewskiego, nienaruszonego wcześniej grobowca imperium Wari w peruwiańskim Castillo de Huarmey (FA 4/2018).

W gronie 12 laureatów za rozprawy doktorskie aż 1/3 wywodzi się z Uniwersytetu Warszawskiego.

Nagrody przyznawane są od 1994 roku. W związku z uchyleniem w ub.r. Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki rozporządzenie, na podstawie którego przyznawano nagrody, utraciło moc. Zgodnie z nowym, z maja 2019 r., premier może przyznać w danym roku nie więcej niż 45 nagród, w tym maksymalnie: 25 za rozprawy doktorskie; 10 za wysoko ocenione osiągnięcia będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego i tyle samo za osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, w tym twórczości artystycznej lub działalności wdrożeniowej. Ta ostatnia kategoria połączyła dotychczas osobno nagradzane osiągnięcia naukowe lub artystyczne oraz naukowo-techniczne. Wysokość wszystkich nagród była dotąd „sztywna” (od 25 tys. zł dla doktorów po 125 tys. zł za wybitne osiągnięcia). Obecnie jest mowa o tym, że maksymalna wartość nagrody nie może przekroczyć 8-krotności (w przypadku rozpraw doktorskich), 12-krotności (habilitacje) i 24-krotności (osiągnięcia naukowe) minimalnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla profesora w uczelni publicznej (obecnie 6410 zł).

Z trzech do pięciu lat wydłużono także okres kadencji 20-osobowego Zespołu ds. Nagród. Ponad dwukrotnie (z 5 do 11) zwiększono liczbę jego członków wskazanych przez premiera. Po trzy osoby rekomendują: Prezydium PAN, minister nauki i szkolnictwa wyższego oraz (nowość!) minister kultury i dziedzictwa narodowego. Przewodniczącym zespołu jest od tego roku prawnik, prof. Tomasz Giaro. Z poprzedniego składu zostali profesorowie: Roman Micnas, Antoni Rogalski oraz Witold Rużyłło.