Wdrażanie reformy – doświadczenia

Polska nauka jest przedmiotem reform od początku transformacji systemowej w 1989 r. Żadne jednak z nich nie miały tak kompleksowego charakteru, jak Reforma 2.0. W przeciwieństwie do wcześniej obowiązującego, mocno ujednoliconego wzorca uczelni wyższej, paleta możliwych obecnie rozwiązań jest znacznie szersza. Zwiększa to poziom odpowiedzialności decyzyjnej osób zarządzających szkołami wyższymi w Polsce.

Pierwszy etap symbolicznie można zakończyć w chwili przyjęcia nowych statutów, powołania rad oraz nadania przez rektorów nowych regulaminów uczelni. Centrum Badawcze Polityki Publicznej i Problemów Regulacyjnych Uniwersytetu Śląskiego (CBPPiPR) zorganizowało 16 września seminarium pt. Uniwersytet 2.0 – szanse i bariery wdrażania nowych regulacji prawnych w polskich uczelniach , którego celem było porównanie dotychczasowych doświadczeń wdrażania reform.

Prof. Andrzej Kowalczyk, rektor UŚ, że rozwiązania przyjęte w jego uniwersytecie są jednymi z najdalej idących na polskich uczelniach. Przyjęto je na podstawie analizy pozycji konkurencyjnej uniwersytetu tak w krajowym, jak i międzynarodowym wymiarze. Dyrektor generalna MNiSW, dr Anna Budzanowska, przybliżyła technologię wprowadzania zmian w polskiej nauce oraz nakreśliła obraz oczekiwanego jej stanu w przyszłości. Prof. Janusz Janeczek, były rektor UŚ i były przewodniczący Rady Narodowego Centrum Nauki, wskazał na rozwiązania, które powinny w największym stopniu przyczynić się do polepszenia jakości prowadzonych badań i zwiększenia skuteczności zarządzania uczelniami. Dr hab. Maciej Górecki z Uniwersytetu Warszawskiego, przedstawił autorską koncepcję nauk równoległych (czyt. na str. 18).

Pierwszą część panelową poświęcono barierom we wprowadzaniu nowej ustawy, a jej moderatorem był dr hab. Tomasz Pietrzykowski, prof. UŚ. Zarówno prof. dr hab. Jolanta Jabłońska-Bonca z Akademii Leona Koźmińskiego, jak i dr hab. Mikołaj Cześnik, prof. ndzw. z Uniwersytetu SWPS stwierdzili, że dla szkół niepublicznych nowe regulacje mają niewielkie znaczenie, gdyż obie uczelnie dużo wcześniej wypracowały podobne do ustawowych rozwiązania. Dr hab. Anna Machnikowska, prof. UG, prorektor Uniwersytetu Gdańskiego, podkreśliła, że uporządkowanie i integracja regulacji znajdujących się dotychczas w wielu aktach prawnych pozytywnie wpłynie na dostosowanie się rodzimych uczelni do konkurencji na światowym rynku. Innego zdania był dr hab. Waldemar Wojtasik z UŚ, który stwierdził, że przyjęte rozwiązania w obszarze badań naukowych są zbyt miękkie i zatrzymują się „w pół drogi”, nie tworząc efektywnych narzędzi promujących uczestnictwo polskich badaczy w światowym dyskursie.

Panel prowadzony przez dr hab. Natalię Letki z UW dotyczył nawyków i strategii publikacyjnych badaczy w perspektywie Reformy 2.0. Dr hab. Michał Wierzchoń podkreślił, prof. UJ, motywacyjną rolę uczestnictwa w międzynarodowych zespołach badawczych. Zauważył, że na wzrost efektywności polskich naukowców wpływa transfer dobrych praktyk, z którymi stykają się prowadząc badania za granicą. Dr Tomasz Żuradzki z UJ wskazał na potrzebę zwiększenia międzynarodowego oddziaływania polskich czasopism. Służyć temu może większe otwarcie redakcji na członków i recenzentów z większym międzynarodowym doświadczeniem. Dr hab. Karolina Safarzyńska, prof. UW, wskazała, że zarówno staże, jak i klasyczne formy zatrudnienia polskich badaczy za granicą pozytywnie oddziałują na ich dalszą karierę i perspektywy publikacyjne.

Ostatni panel poświęcono problematyce statusu i funkcjonowania rad uczelni. Jego moderatorem był dr hab. Dominik Antonowicz z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, który opisał wynik badania nad składem rad uczelni (jego wypowiedź na str. 17). Dr Adam Szot z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie przedstawił modele tworzenia i funkcjonowania rad, kreśląc obraz daleko posuniętej ostrożności środowiska akademickiego w korzystaniu z ich uprawnień. Justyna Morzy, przewodnicząca Rady Uniwersytetu UMK, skupiła się na determinantach zarządzania radą i jej relacjach z pozostałymi organami uniwersytetu. Były prezydent Katowic Piotr Uszok, pełniący funkcję przewodniczącego Rady UŚ, mówił o wyzwaniach, jakimi mogą być federalizacja uczelni oraz współpraca z Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolią. Przedstawiciel studentów w Radzie Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie Marcin Krukowski podnosił w swoim wystąpieniu rolę studentów w odpowiedzialności za stan i rozwój uczelni.