Trzecia misja

Tłumy przybyły do Audytorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego na Kongres Społecznej Odpowiedzialności Nauki, który odbył się w dniach 16– 17 września 2019 r. Można tam było spotkać osoby w każdym wieku, od przedszkolaków do seniorów.

Pierwszy dzień Kongresu można opisać jako intrygujący spektakl, promujący naukę w różnych jej przejawach. Badacze, konstruktorzy i odkrywcy dzielili się swoimi naukowymi pasjami z odwiedzającymi. Przygotowali ciekawe, barwne widowiska, pokazy i prezentacje. Za pomocą obrazów i dźwięków pokazywali widzom fakty naukowe i tłumaczyli wyniki skomplikowanych badań.

Zwiedzający mogli m.in. podziwiać łaziki marsjańskie, obejrzeć rekonstrukcję odkryć archeologicznych w 3D, wizualizację świątyni Hatszepsut w Egipcie oraz pozostałości po potopie szwedzkim, a także dowiedzieć się, jak działają sztuczne pszczoły. Można było też zobaczyć walkę rzymskich legionistów, zaprezentowaną przez grupę rekonstrukcyjną z UMCS, animowaną „Bitwę Warszawską 1920” i odbyć wirtualną wizytę w gabinecie Marszałka Piłsudskiego w Belwederze.

Drugi dzień konferencji rozpoczęło wystąpienie Jarosława Gowina, ministra nauki i szkolnictwa wyższego, który podkreślił znaczącą rolę działań na rzecz popularyzacji nauki i promocji wyników badań oraz osiągnięć polskich naukowców. – Chcemy, by lokalne społeczności w maksymalnym stopniu korzystały z potencjału ośrodków akademickich, a uczelnie w jeszcze większym zakresie angażowały się w ich rozwój, inicjując przedsięwzięcia w ramach społecznej odpowiedzialności nauki. Dzięki niej wzmacniamy kapitał społeczny, który dla rozwoju Polski jest równie ważny, jak konkurencyjność i innowacyjność naszej gospodarki – mówił. Wicepremier wyeksponował też rolę Centrum Nauki Kopernik: – Jest to kuźnia wybitnych młodych popularyzatorów nauki, ale też przyszłych naukowców, którzy wyłonią się z grona tych setek tysięcy dzieci i młodzieży, tak chętnie przyjeżdżających do Warszawy. Niestety nie wszyscy są mogą pozwolić sobie na taką podróż. Dlatego wraz z „Kopernikiem” uruchomiliśmy najpierw Naukobusy a potem Planetobusy, które podróżują po Polsce. Następnie przedstawiciele 60 uniwersytetów i szkół wyższych podpisali tzw. Deklarację Społecznej Odpowiedzialności Uczelni, stanowiącą zobowiązanie ośrodków akademickich do promowania idei zrównoważonego rozwoju i społecznej odpowiedzialności w programach edukacyjnych, upowszechniania wartości akademickich oraz popularyzowania nauki wśród społeczeństwa. Idea ta została zapoczątkowana w 2017 r., a sygnowały ją wówczas 23 uczelnie. Dokument zawiera 12 zasad dotyczących działalności szkół wyższych w tym obszarze. Obliguje sygnatariuszy m.in. do kształtowania społecznych i obywatelskich postaw przyszłych elit, zapewnienia przejrzystości działalności uczelni przez m.in. mierzenie rezultatów, promowanie i upowszechnianie dorobku, a także do dbania o ład organizacyjny szkół wyższych przez oparcie zarządzania na fundamentach społecznej odpowiedzialności.

W moderowanej przez dr. Tomasza Rożka dyskusji panelowej o społecznej odpowiedzialności nauki postrzeganej jako trzecia misja uczelni, dr Monika Koperska, prezes Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki, zauważyła, że popularyzowanie nauki może być jednym ze sposobów pozyskiwania środków na dalsze badania.

Dr Beata Czechowska-Derkacz, rzecznik prasowy Uniwersytetu Gdańskiego, przekonywała, że jednym z narzędzi realizowania trzeciej misji jest komunikacja. Ustawa PSWN wprowadziła nowe kryterium oceny, nazywane społecznym wpływem badań naukowych. Rezultaty pracy naukowców powinny przekładać się na postęp gospodarczy, innowacyjność, rozwój społeczno-kulturalny, co w praktyce oznacza otwarcie na potrzeby zewnętrznego świata nie tylko w zakresie komercjalizacji czy transferu wiedzy i technologii, ale także na inne potrzeby społeczne. Konieczne zatem staje się upowszechnianie badań w świadomości społecznej, a jednym ze sposobów jest ich prezentacja w mediach opiniotwórczych, nie tylko branżowych i naukowych, ale tych o największym czytelnictwie, słuchalności, oglądalności. Prelegentka przedstawiła wyniki badań dotyczących widoczności nauki na UG w mediach – prasie, Internecie, RTV – w latach 2015-2018. Pokazała obszary, którymi media są najbardziej zainteresowane i przedstawiła wnioski dotyczące skuteczności promowania badań w mediach (czytaj poniżej).

Z kolei Anna Rolczak z Uniwersytetu Łódzkiego podkreślała, że uniwersytet podejmuje inicjatywy, które przyczyniają się do rozwoju społeczno-gospodarczego regionu i kraju. Jest to możliwe m.in. dzięki upowszechnianiu wyników badań, współpracy wewnątrz– i międzysektorowej oraz zaangażowaniu społecznemu. Zdaniem A. Rolczak, konieczna jest ścisła współpraca pracowników naukowo-dydaktycznych z osobami odpowiedzialnymi za komunikację i promocję, a na poziomie zarządczym znalezienie w strukturach uczelnianych przestrzeni dla tego rodzaju działań. Opublikowany przez UŁ raport na temat realizacji trzeciej misji ma nie tylko przybliżyć działalność uniwersytetu, ale również zachęcić inne jednostki i ośrodki naukowe do raportowania takiej aktywności – mówiła A. Rolczak.