Ile są warte cytowania naszych prac?

Andrzej Pilc

Od czasu gdy Eugene Garfield (1925-2017), guru naukometrii i bibliometrii, założył w roku 1955 Institute for Scientific Information i rozwinął między innymi Science Citation Index, analizowanie cytowań stało się ważnym elementem oceny jakości publikacji i jakości pracy naukowców. Staje się również oczywiste, że nie wszystkie cytowania mają tę samą wartość. Wyraźnie to widać w niektórych periodykach naukowych, w których autorzy proszeni są o zaznaczenie w spisie cytowanych prac ważnych publikacji i podanie, dlaczego są one ważne.

Analiza „na piechotę” milionów publikacji i setek milionów cytowań jest niewykonalna, ale zadaniu temu mogą podołać komputery. Allen Institute for Artificial Intelligence (organizacja założona przez Paula Allena, który był współtwórcą firmy Microsoft) stworzył Semantic Scholar (www.semanticscholar.org), powszechnie dostępną wyszukiwarkę cytowań o „dużym wpływie” (highly influential citations ). Przy użyciu modelu uczenia maszynowego Semantic Scholar identyfikuje przypadki, gdy cytowana praca ma znaczący wpływ na publikację, która ją cytuje. Analizowany jest szereg czynników, na przykład czy dana publikacja powołuje się na jakąś pracę kilka razy (praca ważna), lokalizacja cytowania (te znajdujące się w sekcji metodologii są uważane za ważniejsze niż te we wstępie lub przeglądzie literatury). Określa się kontekst cytowania. Cytowania nieznaczące to takie, którym towarzyszą np. zwroty: earlier , not have , not reproduce , review . Natomiast cytowania ważne to te, którym towarzyszą np. zwroty: demonstrated , developed , extension , proposed , i wiele, wiele innych określeń.

Podróż przez Semantic Scholar jest prawdziwą przygodą, patrzymy, kto wpłynął na nas w znaczącym stopniu, a na kogo wpływ wywarły nasze publikacje. Przy ilu naszych pracach „zapala się” symbol żarówki oznaczający cytowanie ważne. Dowiadujemy się na podstawie słów kluczowych, kto w jakiej dyscyplinie jest autorem wiodącym itd. Praca, która uzyskała tysiąc cytowań, wg. Semantic Scolar może nie mieć znaczenia. Pojawiają się publikacje uzyskujące np. tysiąc cytowań w ciągu roku, a w polu autorów mamy tysiąc nazwisk różnych naukowców pochodzący z tysiąca różnych ośrodków badawczych i każdy z nich przypisuje sobie ten tysiąc cytatów.

W załączonej tabeli przedstawiona jest liczba znaczących cytowań samodzielnych pracowników naukowych Instytutu Farmakologii PAN, który jest wiodącą jednostką naukową w kraju, a w dyscyplinach takich jak farmakologia czy neronauka (patrz: FA 6/2018; 7-8/2018) jest numerem jeden w skali kraju. Brano pod uwagę pracowników, którzy uzyskali co najmniej sto takich cytowań. W całej historii instytutu jest jak dotychczas 25 takich osób. Jak widać z tabeli, cytowania znaczące stanowią od 2% do 7% całkowitej liczby cytowań, a ich liczba dobrze koreluje z całkowitą liczbą cytowań. Wydaje się, że analiza cytowań znaczących może być cennym uzupełnieniem oceny dorobku naukowego badacza, oprócz takich uznanych już parametrów jak liczby cytowań, współczynnik Hirsha czy miejsce publikacji (mierzone współczynnikiem wpływu – IF). Analiza taka jest bezpłatna, szybka i prosta, wpisujemy imię i nazwisko badacza i natychmiast otrzymujemy wynik.

Prof. dr hab. Andrzej Pilc , Instytut Farmakologii PAN i Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie