Zostawić miejsce dla innych

Człowiek przełomu wieków, konsekwentny w swoich poglądach, walczący o zachowanie niezależności intelektualnej w czasach, kiedy było to szczególnie trudne. Do tego rozumiejący, że humanistyka to przestrzeń dla wielu poglądów. Postać prof. Tadeusza Kotarbińskiego i jego poglądy na temat nauk humanistycznych były tematem kolejnego spotkania Kolegium Refleksji Humanistycznej, którego patronem jest wybitny polski myśliciel.

Stworzony przez niego reizm, a więc podejście uwzględniające istnienie wyłącznie rzeczy czasoprzestrzennych, czyli takich, które można zlokalizować w czasie i przestrzeni, stanowił podstawę jego myślenia. Uważał, że jeśli czegoś nie da się przełożyć na zdanie reistyczne, to nie ma sensu. „Zgodnie z tym nurtem nie ma nauki, tylko ludzie – uczący się i badający” – przypomniał prof. Ryszard Kleszcz.

Filozof z Uniwersytetu Łódzkiego dodał jednak, że choć sam reizm nie uznawał abstrakcyjnych pojęć, Kotarbiński zostawił miejsce na poglądy innych. Brał pod uwagę realia nauk humanistycznych, a więc różne interpretacje, intencje, sądy. „Nie był «sekciarskim» w swoich poglądach metodologicznych”.

Odnosząc się do tej pozornej „niekonsekwencji”, prof. Tadeusz Sławek z Uniwersytetu Śląskiego zaznaczył, że jest ona właśnie istotą humanistyki, która uczy tego, jak się nie dać zindoktrynować przez swoje własne poglądy i tego, jak zostawiać miejsce na inne zdanie.

Zdaniem prof. Andrzeja Friszkego, reizm był odpowiedzią wybitnego filozofa na realia, w których przyszło mu żyć i pracować. „Był próbą zmierzenia się z nierealistycznym językiem obecnym m.in. w dominujących wówczas ideologiach politycznych, jak nacjonalizm czy marksizm” – wyjaśniał laureat ostatniego konkursu im. prof. Kotarbińskiego, podkreślając jednocześnie, że cenzura niezmiennie była dla niego czymś złym.

Niejako w opozycji do twórcy reizmu ks. prof. Andrzej Szostek uznał, że pogląd ten jest dla humanistyki zabójczy, bo nie pozostawia miejsca na interpretację, choć „jak np. wymazuje się Wałęsę lub umniejsza się rolę 1989 roku, to taki reizm jest niezwykle cenną obroną przed pewną ideologizacją”. Z tego punktu widzenia dla byłego rektora KUL „Kotarbiński jest z krwi i kości humanistą”.

Kolegium Refleksji Humanistycznej im. prof. T. Kotarbińskiego tworzą członkowie Kapituły Nagrody jego imienia i osoby, których prace były nominowane we wszystkich dotychczasowych edycjach konkursu. Spotkania poświęcone są ważnym zagadnieniom humanistyki, życia akademickiego i publicznego.